જુદાં જ છે; બંનેનું અસ્તિત્વ જુદું જ છે. જીવના ઉત્પાદ–વ્યય–ધ્રુવ જીવમાં છે, ને
પુદ્ગલના ઉત્પાદ–વ્યય–ધ્રુવ પુદ્ગલમાં છે. બંનેનું અસ્તિત્વ જુદું પોતપોતાના
સ્વરૂપમાં જ છે. એકના ઉત્પાદ–વ્યય–ધ્રુવ બીજાનાં કારણે નથી. આવું વસ્તુસ્વરૂપ
જાણે તો પરથી ભિન્ન પોતાની સ્વ–સત્તા સામે નજર કરતાં ભેદજ્ઞાન અને
વીતરાગતા થાય. તેનું નામ ધર્મ છે.
સમાય છે.
તો બીજો તે ઉત્પાદમાં શું કરે?
અવાંતર સત્તારૂપે) જોવામાં આવે ત્યારે દરેકનું સ્વરૂપ જુદું જુદું છે. જીવનું અસ્તિત્વ
સદા જીવરૂપ છે, અને પુદ્ગલનું અસ્તિત્વ સદા પુદ્ગલરૂપ છે. એમ દરેક પદાર્થ
પોતપોતાના સ્વરૂપ–અસ્તિત્વપણે સત્ છે; ને બીજારૂપે અસત્ છે.
છે, ઉત્પાદરૂપ જે ભાવ છે તે પોતે વ્યય કે ધ્રુવરૂપ નથી, તેથી તે ઉત્પાદને ત્રિલક્ષણપણું
નથી, તેને તો એક ઉત્પાદલક્ષણપણું જ છે. એ જ રીતે વ્યયનું લક્ષણ વ્યય છે, ને ધ્રુવનું
લક્ષણ ધ્રુવતા છે; આ રીતે વસ્તુના ઊપજતા ભાવનું, વિણશતા ભાવનું અને ટકતા
ભાવનું, દરેકનું જુદું જુદું એક લક્ષણ છે; ને ઉત્પાદ–વ્યય–ધ્રુવરૂપ આખી સત્વસ્તુને
ત્રિલક્ષણપણું છે.