Atmadharma magazine - Ank 314
(Year 27 - Vir Nirvana Samvat 2496, A.D. 1970).

< Previous Page   Next Page >


PDF/HTML Page 28 of 41

background image
: માગશર : ૨૪૯૬ : ૨પ :
એટલે તે ઈન્દ્રિય–મનનો સદ્ભાવ હોવા છતાં કેવળી ભગવાનને બંધન થતું નથી, કેમકે
કેવળી ભગવાનને બંધના કારણનો અભાવ છે. ઈન્દ્રિયાદિ જો બંધનું કારણ હોય તો
કેવળીને પણ બંધન થવું જોઈએ. બંધનું કારણ તો ઉપયોગમાં રાગની એકતા કરવી તે
જ છે; અને તે તો અજ્ઞાનીને જ હોય છે, તેથી અજ્ઞાનીને જ બંધન થાય છે.
અરે, જીવોને મોક્ષના કારણની તો ખબર નથી ને પોતાને બંધન કેમ થાય છે
તેની પણ ખબર નથી. બંધનું ખરૂં કારણ પોતામાં છે તે ભૂલીને બહારની ક્રિયાઓને
બંધનું કારણ માને છે, તેથી છૂટવાનો ઉપાય પણ બહારમાં માને છે; એ બન્નેમાં ભૂલ છે.
ઉપયોગમાં રાગાદિને માનવા તે જ બંધનું કારણ છે. એમ જાણીને ધર્મીએ
ભેદજ્ઞાનવડે તેનો ત્યાગ કર્યો છે. ભેદજ્ઞાનથી તે જાણે છે કે મારો ઉપયોગ ઉપયોગમાં જ
છે, રાગમાં મારો ઉપયોગ નથી; અને રાગ મારા ઉપયોગથી બહાર રાગમાં જ છે, મારા
ઉપયોગમાં રાગ નથી.–આ રીતે રાગના કોઈપણ અંશને ધર્મી પોતાના ઉપયોગમાં
ભેળવતા નથી, ઉપયોગને શુદ્ધ જ અનુભવે છે; આવા અનુભવમાં ધર્મીને બંધન થતું
નથી.
આત્માના ઉપયોગમાં રાગાદિને કરવા એટલે કે ઉપયોગને રાગાદિ અશુદ્ધરૂપે
અનુભવવો તે જ નિશ્ચયથી બંધનું કારણ છે; અને ઉપયોગમાં રાગાદિને ન કરવા એટલે
કે રાગથી ભિન્ન શુદ્ધ ઉપયોગરૂપ પોતાને અનુભવવો તે નિશ્ચયથી મોક્ષનું કારણ છે.
બંધ–મોક્ષના કારણનો આ નિયમ છે, એટલે કે અબાધિત સિદ્ધાંત છે.
આત્માનો ઉપયોગસ્વભાવ બંધનું કારણ નથી, તેમજ પરવસ્તુઓ બંધનું
કારણ નથી. રાગાદિને ઉપયોગ સાથે એકમેક કરવારૂપ જે અશુદ્ધભાવ છે તે જ
ભાવબંધ છે, ને તે જ બંધનું કારણ છે. આવું બંધન મિથ્યાદ્રષ્ટિને જ હોય છે,
સમ્યગ્દ્રષ્ટિને હોતું નથી–એમ બતાવવાનો આચાર્યદેવનો અભિપ્રાય છે. અહો,
સમ્યગ્દર્શન થતાં જીવ અબંધ થઈ ગયો. સમ્યગ્દર્શનના આવા પરમ મહિમાની
જગતને ખબર નથી.
અજ્ઞાનીને પણ બહારની કિ્્રયાઓ, કાર્મણવર્ગણાઓ કે ઈન્દ્રિયાદિ તે કાંઈ બંધનું
કારણ નથી, ઉપયોગમાં રાગની એકતા તે જ તેને બંધનું કારણ છે, જ્યાં એવી એકતા
છૂટી ત્યાં ઉપર કહેલ ક્રિયાઓ વગેરે હોવા છતાં તેને બંધન થતું નથી.–આ સમ્યગ્દર્શનનું
સામર્થ્ય છે.
મન–વચન–કાયાની ક્રિયારૂપ યોગ તે પણ બંધનું કારણ નથી; કેમકે યથાયોગ્ય