: પોષ : ૨૪૯૬ : ૨૯ :
શત્રુંજય ઉપર–
પાંડવ મુનિવરોએ ભાવેલી વૈરાગ્યભાવના
શત્રુંજય ઉપર સ્થિત પાંડવ મુનિવરો ઉપર
જ્યારે ઘોર ઉપસર્ગ આવ્યો ત્યારે નિજસ્વરૂપથી ડગ્યા
વગર વૈરાગ્યપૂર્વક તેમણે બાર ભાવનાઓનું ચિંતન
કર્યું. આવી ભાવનાપૂર્વક ત્રણ પાંડવો તો નિર્વિકલ્પ
ચૈતન્યઅનુભવમાં લીન થઈને કેવળજ્ઞાન પ્રગટ કરી
મોક્ષ પામ્યા. દરેક જીવે વસ્તુસ્વરૂપના ચિંતનવડે આવી
વૈરાગ્યભાવના ભાવવા જેવી છે. પાંડવપુરાણના
આધારે તે ભાવના અહીં આપવામાં આવે છે.
પ્રથમ તો, અગ્નિવડે સળગતા શરીરને દેખીને તે ધીરવીર પાંડવોએ ક્ષમારૂપી
જળનું સીંચન કર્યું; પંચપરમેષ્ઠી અને ધર્મના ચિંતન વડે આત્મધ્યાનમાં દ્રઢતા કરી.
તેઓ જાણતા જ હતા કે આ અગ્નિ કાંઈ અમારા આત્માને બાળી શકતો નથી,
કેમકે આત્મા તો દેહથી ભિન્ન શુદ્ધ–ચૈતન્યસ્વરૂપ, અરૂપી છે. આ મૂર્તિક શરીરને
અગ્નિ ભલે બાળે, તેમાં અમારું શું નુકશાન છે? આ પ્રમાણે શરીરથી ભિન્ન
આત્માના ચિંતન વડે મહાન ઉપસર્ગવિજયી પાંડવ મુનિરાજોએ ધ્યાનરૂપી અગ્નિ
પ્રગટ કર્યો. બહારમાં તો અગ્નિવડે શરીર ભસ્મ થાય છે, એ જ વખતે અંતરમાં
ધ્યાનાગ્નિ વડે કર્મો ભસ્મ થાય છે. તે વખતે શત્રુંજયગિરિ ઉપર પાંડવ મુનિવરોએ
ભાવેલી બાર વૈરાગ્યભાવના આ પ્રમાણે છે–
૧. અનિત્ય ભાવના
સંસારમાં જીવન ક્ષણભંગુર છે. વાદળાંની જેમ જોતજોતામાં તે વિલીન થઈ
જાય છે. ધન–દોલત–મકાન–કુટુંબ–શરીર જે કાંઈ દેખાય છે તે બધું નશ્વર છે,
ભોગોપભોગ અનિત્ય છે, તે કોઈની સાથે પણ પ્રીતિ નથી કરતા, પુણ્યશાળી
ચક્રવર્તીને પણ જ્યાં સુધી પુણ્યનો ઉદય રહે છે ત્યાં સુધી જ તે સામગ્રી રહે છે,
પુણ્ય જતાં તો તે પણ રફુચક્કર થઈ જાય છે. જગતમાં એક પોતાનો આત્મા જ
એવી ચીજ છે કે જે સદા શાશ્વત રહે છે, જેનો કદી વિયોગ થતો નથી. માટે હે
આત્મા! તું સમસ્ત બાહ્ય વસ્તુઓથી મમત્વ હઠાવીને સ્વમાં જ સ્થિર થા...એ જ
ચીજ તારી છે.