પદાર્થના લક્ષે જ્ઞાન અટકે તો તે સાચું જ્ઞાન નથી ને તેમાં આનંદ પણ નથી. પોતાનો
શુદ્ધસ્વભાવ, તેના લક્ષે આનંદ છે, ને તે પોતે આનંદસ્વરૂપ છે. તેમાં ગુણ–ગુણી વગેરેનો
ભેદ પાડતાં આનંદનો અનુભવ થતો નથી પણ રાગના વિકલ્પનું ઉત્થાન થાય છે.
જ્ઞાનની તાકાત મહાન છે, તે આખા જગતનું માપ કરી લ્યે છે; રાગમાં કે વિકલ્પમાં
એવી તાકાત નથી. વિકલ્પને પોતામાં આવવા દીધા વગર જ્ઞાન તેને જાણી લ્યે–એવી
જ્ઞાનની તાકાત છે.
હોય, સ્પર્શ–રૂપ–રસ વગેરે કોઈ વિષયો ભોગવતો ન હોય; કોઈ પૂછે કે–કેમ છો?
તો કહે કે આનંદમાં છું.–એટલે કે બાહ્ય વિષયો વગર એકલા આત્મામાં આનંદનું
અસ્તિત્વ હોવાનું તે સ્વીકારે છે. આવા જ્ઞાનાનંદસ્વરૂપ નિજાત્માને ભૂલીને, રાગાદિ
વિકલ્પોને જ પોતાનું સ્વરૂપ માનીને અજ્ઞાનથી તેની પક્કડ કરી છે, તે જીવને જ
આસ્રવ અને દુઃખ છે. પણ જ્યાં ભાન થયું કે હું તો ચૈતન્યસમુદ્ર છું, રાગાદિ
વિકલ્પો મારું સ્વરૂપ નથી,–આવું ભેદજ્ઞાન થતાં આત્માએ આસ્રવની પક્કડ છોડી
દીધી એટલે તે આસ્રવરહિત થયો. આ રીતે ભેદજ્ઞાનના બળથી ધર્મીને આસ્રવો છૂટી
જાય છે. માટે આવું ભેદજ્ઞાન પ્રશંસનીય છે. દરેક જીવે આવા ભેદજ્ઞાનનો અભ્યાસ
કરવો જોઈએ.
ઉતારો પણ શ્વેતાંબર–ઉપાશ્રયમાં હતો. રાત્રિચર્ચામાં તત્ત્વના સેંકડો પ્રશ્નો ચર્ચાયા
હતા. ચર્ચામાં નાના–નાના બાળકો અને યુવાનો વિશેષ ભાગ લેતા હતા. નાનકડા
બાળકોને ઉત્સાહથી સમ્યગ્દર્શનની, મોક્ષની ને નિશ્ચય–વ્યવહાર વગેરેની ચર્ચા
કરતાં દેખીને હર્ષ થતો હતો. મલકાપુરનું મુમુક્ષુમંડળ ઉત્સાહી છે. વિશેષ વાત એ છે
કે પૂ. શ્રી કાનજીસ્વામીનાં ઉપદેશથી પ્રભાવિત થઈને અહીંના ભાઈઓએ કુદેવપૂજા
વગેરે કુરીવાજો છોડીને સત્યમાર્ગ પ્રત્યે ભક્તિ પ્રગટ કરી છે.)