: ચૈત્ર : ૨૪૯૬ આત્મધર્મ : ૨૯ :
* અમદાવાદ શહેરમાં બે દિવસ *
પોષ વદ અમાસે સોનગઢથી પ્રસ્થાન કર્યા બાદ જામનગર, ગીરનાર વગેરે
થઈને, અમદાવાદ–પાલેજ–વ્યારા–એદલાબાદ–આકોલા–કારંજા, શિરપુર–પંચકલ્યાણક,
જલગાંવ–વેદીપ્રતિષ્ઠા, મલકાપુર, ખંડવા, રતલામ અને દાહોદ થઈને ફાગણ વદ છઠ્ઠે
પુન: પૂ. ગુરુદેવ ગુજરાતના પાટનગરમાં પધાર્યા. જિનમંદિરમાં આદિનાથ ભગવાનની
વીતરાગમુદ્રાનાં દર્શન કર્યા. અમદાવાદનું ઉત્સાહી મુમુક્ષુમંડળ ગુરુદેવના ફરી ફરી
પધારવાથી પ્રસન્ન થયું, મંગળમાં ગુરુદેવે કહ્યું કે સમયસાર એવો જે શુદ્ધઆત્મા તેમાં
નમીને એટલે કે અંતર્મુખ થઈને આનંદનો અંશ પ્રગટ કરવો તે અપૂર્વ મંગળ છે.
ત્યારબાદ સમયસાર ગા. ૭૩ ઉપર પ્રવચનો થયા.
આત્મામાં સર્વજ્ઞ અને સર્વદર્શી સ્વભાવ છે; આવું આત્મતત્ત્વ પોતાના જ્ઞાન–
આનંદથી અભિન્ન છે અને દેહથી–રાગથી ભિન્ન છે. આવા આત્માને ઓળખીને તેમાં
એકાગ્ર થતાં સર્વજ્ઞદશા પ્રગટે છે. આત્મા પોતાના સ્વભાવને ભૂલીને ક્રોધાદિ પરભાવમાં
પોતાપણે વર્તતો હતો તેથી દુઃખી થતો હતો. તે દુઃખની પ્રવૃત્તિથી છૂટવા માટે શિષ્ય પૂછે
છે કે પ્રભો! આ પરભાવની પ્રવૃત્તિ કેમ છૂટે? આ દુઃખદાયક પ્રવૃત્તિ કેમ છૂટે?
જડની ક્રિયા તો આત્માની નથી, જડમાં આત્મા વર્તતો નથી; એટલે, જડથી
આત્મા કેમ છૂટે? એવો પ્રશ્ન નથી; પણ આત્માની અવસ્થામાં પરભાવની પ્રવૃત્તિ છે,
અને તેનાથી આત્મા છૂટી શકે છે, તેથી તેનાથી છૂટવાનો ઉપાય શિષ્ય પૂછે છે. તેના
ઉત્તરમાં આચાર્યદેવ શુદ્ધઆત્માનું સ્વરૂપ બતાવીને કહે છે કે આવા આત્માનો નિર્ણય
કરીને તેમાં પ્રવર્તતાં પરભાવની પ્રવૃત્તિને આત્મા છોડી દે છે.–આત્માનો કેવો નિર્ણય
કરવો?–કે–
છું એક શુદ્ધ મમત્વહીન હું જ્ઞાનદર્શન પૂર્ણ છું,
એમાં રહી સ્થિત, લીન એમાં શીઘ્ર આ સૌ ક્ષય કરું.
આત્માના અત્યંત આનંદમાં ઝૂલનારા વીતરાગી સંતમુનિનું આ કથન છે.
સમ્યગ્દ્રષ્ટિ ગૃહસ્થનેય આત્માનો આનંદ હોય છે, પણ મુનિને તો તે આનંદ ઘણો વધી
ગયો છે; મુનિ તો પંચપરમેષ્ઠી પદમાં છે; સર્વજ્ઞ પરમાત્માના પ્રતિનિધિ, સાક્ષાત્
સર્વજ્ઞનો જેને ભેટો થયો હતો ને પોતે અંતરમાં સ્વસંવેદનથી સર્વજ્ઞપદને સાધી રહ્યા
હતા, એવા કુંદકુંદઆચાર્ય અને અમૃતચંદ્રઆચાર્યનું આ કથન છે.