: ૮ : આત્મધર્મ : વૈશાખ : ૨૪૯૬
રાત્રે પંચકલ્યાણકના પ્રારંભરૂપે ઈન્દ્રસભા, અયોધ્યાનો રાજદરબાર વગેરેના
દ્રશ્યો થયા હતા. ભગવાનના અવતારની તૈયારી જાણીને ઈન્દ્રો આનંદ ઉત્સાહ મનાવે
છે, દિગ્કુમારી દેવીઓ આવીને માતાની સેવા અને ધર્મચર્ચા કરે છે. માતાજી મરુદેવી ૧૬
સર્વશ્રેષ્ઠ મંગળસ્વપ્નો દેખે છે. તેના ફળરૂપે પ્રથમ તીર્થંકરનું ગર્ભાવતરણ જાણીને સર્વત્ર
આનંદ છવાઈ જાય છે, વગેરે દ્રશ્યો થયા હતા. પંડિતજીએ એક ખુલાસો કર્યો : શું
ભગવાન ગર્ભમાં આવે છે?–નહિ; ભગવાન થયેલો જીવ ગર્ભમાં નથી આવતો, પણ
ગર્ભમાં આવેલો આરાધક જીવ આગળ વધીને તે ભવમાં ભગવાન થાય છે. ભગવાન
થયા પછી ફરીને તેને અવતાર રહેતો નથી.
મરુદેવી માતાને અધ્યાત્મચર્ચાનો પ્રેમ હતો, તેથી દેવીઓને આજ્ઞા કરી કે આ
આનંદપ્રસંગે કાંઈક ધર્મચર્ચા સંભળાવો, તે અનુસાર દેવીઓ પરસ્પર ધર્મચર્ચા કરવા લાગી–
(૧) સખી, કહીએ, મોક્ષકા ઉપાય કયા હૈ?
નિશ્ચય સમ્યગ્દર્શન–જ્ઞાન–ચારિત્ર મોક્ષકા ઉપાય હૈ.
(૨) દેવી! ઈસ ભરતક્ષેત્રમેં મોક્ષકા માર્ગ કૌન ખોલેંગે?
ભગવાન ઋષભદેવ પ્રથમ તીર્થંકર હોકર મોક્ષકા માર્ગ ખોલેંગે.
(૩) દેવી, યહ બતાઈયે કિ આત્મા કયા કર સકતા હૈ?
आत्मा ज्ञानं स्वयं ज्ञानं ज्ञानात् अन्यत् करोति किम्।
परभावस्य कर्तात्मा मोहोऽयं व्यवहारिणाम्।।
(૪) આ આત્માને માટે ધ્રુવ અને શરણરૂપ કોણ છે?
સાંભળો–
લક્ષ્મી શરીર સુખદુઃખ અથવા શત્રુ મિત્ર જનો અરે,
જીવને નથી કંઈ ધ્રુવ, ધ્રુવ ઉપયોગ–આત્મક જીવ છે.
(૫) અપને હિતકે લિયે કૈસા વિચાર કરના ચાહિએ?
સુનિએ, જ્ઞાની કહતે હૈં કિ–
શુદ્ધ, બુદ્ધ, ચૈતન્યઘન, સ્વયંજ્યોતિ સુખધામ;
બીજું કહીએ કેટલુું? કર વિચાર તો પામ.
(અનુસંધાન પૃ. ૩૪ ઉપર)