: ૧૨ : આત્મધર્મ : વૈશાખ : ૨૪૯૬
બહારનું અવલંબન જે માને તેણે જ્ઞાનસ્વરૂપ આત્માને જાણ્યો નથી, તે ખરેખર બહારથી
જ્ઞાન આવવાનું માને છે. જ્ઞાન તો આત્મામાંથી જ ઉલ્લસે છે. જેમ સમુદ્ર ભરતી વખતે
સ્વયમેવ પોતાના મધ્યબિંદુથી જ ઉલ્લસે છે, તેમ આત્મા સ્વયમેવ પોતાના
જ્ઞાનસ્વભાવથી જ ઉલ્લસીને નિર્મળ ઉપયોગરૂપે પરિણમે છે; તે ઉપયોગ કોઈથી હરાતો
નથી.
સાધકના ઉપયોગનું અપ્રતિહતપણું સૂચવનારો આ માંગળિક બોલ છે.
(ગુરુદેવને ખાસ પ્રિય છે.) આત્માના સ્વભાવ તરફ જે ઉપયોગ ઝુક્્યો તે આત્મા
સાથે અભેદ થયો, તેને હવે કોઈ કરી શકે નહીં; તે ઉપયોગ પાછો પડે નહીં.
ઉપયોગે શુદ્ધચૈતન્યને ધ્યેય કર્યો તે અપ્રતિહત ધ્યેયે કેવળજ્ઞાન લેશે. ધ્યેયમાં લીન
થયેલો ઉપયોગ કદી ખસે નહીં, સ્વધ્યેય છોડીને બીજાને તે ધ્યેય બનાવે નહીં.
રાગથી જુદો પડીને ચૈતન્યધામમાં જે ઉપયોગ આવ્યો તે ઉપયોગ હવે જગતની
કોઈ પ્રતિકૂળતામાં પણ ફરે નહીં; આત્મા અને તેનો ઉપયોગ જુદા પડે નહીં.
નવમો અફર બોલ છે, તે અફર ઉપયોગને બતાવે છે. ઉપયોગ આત્માને ભેટયો તે
હવે જુદો ન પડે.
– વાહ! જુઓ, આ સાધકના અપ્રતિહતભાવના પડકાર.
શ્રીમદ્ રાજચંદ્ર ૧૬ વર્ષની ઉમરે લખે છે–‘હું સચ્ચિદાનંદ પ્રભુ છું.’ આમ
અંદરથી પ્રભુતાનો પડકાર આવવો જોઈએ. પરમાત્મસ્વરૂપ અંદર જ પડ્યું છે; તેનું લક્ષ
કરીને જે ઉપયોગ એકાગ્ર થયો તેનો ઘાત થતો નથી, ને સાધકને હવે કોઈ કર્મ એવું
નથી કે તેના ઉપયોગના ઘાતમાં નિમિત્ત થાય. ઉપયોગનો ઘાત થતો જ નથી પછી તેને
ઘાતવાનું નિમિત્ત કેવું? બર્હિમુખવૃત્તિથી જુદો પડીને અંતરમાં વળેલો ઉપયોગ, તે
સ્વભાવભૂત થયો,–સ્વભાવનો નાશ થાય નહીં તેમ તેનો નાશ થાય નહીં. સ્વદ્રવ્ય તરફ
ઝુકેલો ઉપયોગ કદી પાછો પડે નહીં. ઉપયોગે જ્યાં ચેતનનું રૂપ લીધું ત્યાં તેની જાત
વિકારથી જુદી પડી ગઈ. રાવણને તાબે સીતા થતા નથી, ત્યારે રાવણને કોઈ કહે છે કે
સતી સીતા રામચંદ્ર સિવાય બીજા સાથે રીઝે નહીં, માટે હે રાવણ! તું રામનું રૂપ ધારણ
કરીને એની પાસે જા તો તે રીઝશે. ત્યારે રાવણ કહે છે કે–‘પણ હું જ્યાં રામનું રૂપ લઉં
છું ત્યાં મારા ભાવો પલટાઈ જાય છે, વિકારી વૃત્તિઓ રહેતી નથી. તેમ પરભાવમાં
દોડતી પરિણતિ, જ્યાં અંતર્મુખ આતમરામ તરફ વળે છે ત્યાં તે શુદ્ધ થઈ જાય છે, તેમાં
વિકાર રહેતો નથી. આવી શુદ્ધ પરિણતિરૂપે પરિણમેલા ઉપયોગને કોઈ હરી શકે નહીં.
અપ્રતિહત ઉપયોગ તે મહાન માંગળિક છે.
– * –