: જેઠ : ૨૪૯૬ આત્મધર્મ : ૧પ :
સાધનારા ગુરુ કેવા હોય? ને તે કહેનારા શાસ્ત્ર કેવા હોય? એની
ઓળખાણ કરવી જોઈએ. નમસ્કાર મંત્રમાં તે દેવ–ગુરુને નમસ્કાર કર્યા છે.
પાંચે પરમેષ્ઠીપદ તે આત્માની શુદ્ધદશા છે, તે વીતરાગવિજ્ઞાનમય છે તેની
ઓળખાણ પણ વીતરાગવિજ્ઞાનવડે જ થાય છે.
૨૬. આત્માની દિવ્યશક્તિને પ્રગટ કરે તે દેવ; આત્માના શુદ્ધ સ્વરૂપને સાધે–
અનુભવે તે સાધુ. આત્માના જ્ઞાન વગર સાધુપણું હોય નહીં. સાધુ એટલે
મોક્ષનો સાધક, આત્માના શુદ્ધસ્વરૂપનો સાધક. તેઓ અંતર્મુખ થઈને
ચૈતન્યના આનંદનો સ્વાદ લ્યે છે.
૨૭. અજ્ઞાનીને નથી આત્માના આનંદનો સ્વાદ, કે નથી જડનો સ્વાદ એ તો
અદ્ધરથી રાગ–દ્વેષની કલ્પનાઓ કરીને વિકારનો–ઝેરનો સ્વાદ લ્યે છે, તે
દુઃખ છે, સંસાર છે. સંસાર એ કાંઈ બહારની કોઈ વસ્તુ નથી, શરીરમાં–
ઘરમાં જીવનો સંસાર નથી, જીવનો અજ્ઞાનમય ભાવ તે જ સંસાર છે. અને
ભેદજ્ઞાન વડે શુદ્ધ જ્ઞાનઆનંદદશા પ્રગટે તે જ મોક્ષ છે. સંસાર અને મોક્ષ
બંને જીવની જ દશામાં છે.
૨૮. સ્વરૂપની અપ્રાપ્તિ તે સંસાર; સ્વરૂપની પ્રાપ્તિ તે મોક્ષ. અનાદિથી સ્વરૂપની
પ્રાપ્તિ કેમ ન થઈ, ને હવે સ્વરૂપની પ્રાપ્તિ કેમ થાય? તે વાત સંતોએ
શાસ્ત્રમાં બતાવી છે. જડ–ચેતનનું ભેદજ્ઞાન કરીને જેમાં આનંદની છોળ
ઊછળે એવા જ્ઞાનને જ સાચું જ્ઞાન કહેવાય છે. ભેદજ્ઞાન વગર બહારના
એકલા જાણપણામાં જીવને શાંતિ કે આનંદ નથી, અને જેમાં આનંદ ન હોય
તેને સાચું જ્ઞાન કહેતા નથી.
૨૯. દેહથી ભિન્ન આત્માનો આનંદ જેણે દેખ્યો નથી એને દીક્ષા કેવી? દીક્ષા એ
તો ઘણી વીતરાગી અનુભવદશા છે. મુનિવરો વારંવાર અંતરમાં ઉપયોગને
એકાગ્ર કરીને નિજાનંદને અનુભવે છે. આત્મા જ્ઞાનપ્રકાશનો પૂંજ છે,
રાગાદિ પરભાવોથી એની ભિન્નતાના તીવ્ર અભ્યાસ વડે ભેદવિજ્ઞાન પ્રગટ
થાય, પછી તેમાં ઘણી એકાગ્રતા થતાં દેહ ઉપર વસ્ત્રાદિ ધારણા કરવાનો
મોહ પણ છૂટી જાય, એવી વીતરાગદશા થાય ત્યારે મુનિદીક્ષા હોય છે. તે
મહા આનંદરૂપ છે. બાકી આત્માના જ્ઞાન વગર તો શુભરાગ કરીને–
મુનિવ્રતધાર અનંતવાર ગ્રીવક ઉપજાયો,
પૈ નિજઆતમજ્ઞાન બિન સુખ લેશ ન પાયો.