: જેઠ : ૨૪૯૬ આત્મધર્મ : ૭ :
વ્યવહાર શ્રદ્ધા–જ્ઞાન–ચારિત્ર ન હોય તોપણ મોક્ષમાર્ગ ટકી રહે છે, કેમકે
મોક્ષમાર્ગ શુદ્ધઆત્માના જ આશ્રયે છે, વ્યવહારના આશ્રયે મોક્ષમાર્ગ નથી.
એટલે શુદ્ધ આત્માના આશ્રયરૂપ મોક્ષમાર્ગ તે એક જ મોક્ષમાર્ગ છે, બીજો કોઈ
મોક્ષમાર્ગ નથી.
આ રીતે શુદ્ધઆત્માનો જ આશ્રય કરાવનારો શુદ્ધનય ઉપાદેય છે–કેમકે તે
મોક્ષનું કારણ છે; અને પરના આશ્રયરૂપ અશુદ્ધનય તે છોડવાયોગ્ય છે,
કેમકે તે સંસારનું કારણ છે.–આવો જૈનસિદ્ધાંત સમજીને હે જીવો! તમે
* * *
પરાશ્રિત બધાય વ્યવહારનો નિષેધ
પ્રશ્ન:– અજ્ઞાનીનો વ્યવહાર તો ભલે મોક્ષનું કારણ ન હોય, પણ જ્ઞાનીનો
વ્યવહાર તો મોક્ષનું કારણ છે ને?
ઉત્તર:– ના; વ્યવહાર એટલે પરાશ્રિત ભાવ; જેટલો પરાશ્રયભાવ છે તે બંધનું
કારણ છે;– પછી અજ્ઞાનીનો હો કે જ્ઞાનીનો, પણ કોઈ પરાશ્રયભાવ મોક્ષનું
કારણ થતો નથી.
જ્યાં શુદ્ધઆત્માના શ્રદ્ધા–જ્ઞાન–ચારિત્રરૂપ નિશ્ચય મોક્ષમાર્ગ છે ત્યાં પણ
નવતત્ત્વની શ્રદ્ધાનો વિકલ્પ, શાસ્ત્ર તરફનું જ્ઞાન કે છકાય જીવોની રક્ષાનો
શુભરાગ એવા જે વ્યવહાર શ્રદ્ધા–જ્ઞાન–ચારિત્રના પરાશ્રિતભાવો હોય તે
બંધના જ કારણ છે, ને તેના આશ્રયે મોક્ષમાર્ગ નથી, મોક્ષમાર્ગ તો
શુદ્ધઆત્માના જ આશ્રયે છે. માટે શુદ્ધઆત્માનો જ આશ્રય કરનારો નિશ્ચય જ
મુમુક્ષુને આદરણીય છે, ને પરાશ્રયરૂપ વ્યવહાર બંધનું કારણ હોવાથી તે
નિષેધવા યોગ્ય છે.
નિર્વિકલ્પ અનુભવરૂપી ચૈતન્યગિરિ–ગૂફામાં જઈને નિશ્ચયરૂપ શુદ્ધઆત્માને
ધ્યાવતાં, સમસ્ત પરાશ્રયરૂપ વ્યવહાર છૂટી જાય છે. આ રીતે નિશ્ચયનો આશ્રય
કર્યો ત્યાં વ્યવહારનો આશ્રય ન રહ્યો, એટલે નિશ્ચયવડે વ્યવહારનો નિષેધ થઈ
જાય છે. ‘આ વ્યવહાર છે ને તેનો નિષેધ કરૂં’–એમ વ્યવહાર સામે જોઈને તેનો
નિષેધ નથી થતો, પણ વ્યવહારથી વિમુખ થઈ, પરનો આશ્રય છોડી, જ્યાં
શુદ્ધસ્વભાવની સન્મુખ થઈને તે નિશ્ચયનો આશ્રય કર્યો ત્યાં પરસાથે
એકતાબુદ્ધિ છૂટી ને સમસ્ત પરાશ્રયરૂપ વ્યવહાર છૂટી ગયો આ રીતે નિશ્ચયના
આશ્રયમાં પરાશ્રિત વ્યવહારનો નિષેધ જાણવો.