: ૩૬ : આત્મધર્મ : ભાદરવો : ૨૪૯૬
સ્વભાવને પરદ્રવ્યના ભાવોથી ભિન્નપણે જ્યારે ઉપાસ્યો એટલે કે અનુભવમાં લીધો
ત્યારે તે આત્માને ‘શુદ્ધ’ કહેવામાં આવે છે. જ્ઞાયકસ્વભાવને ‘શુદ્ધ’ કહ્યો,–પણ કિસકો?
સબકો નહીં; જેણે અંતરની સ્વાનુભૂતિવડે તેને ઉપાસ્યો તેને જ શુદ્ધ કહ્યો.
દ્રવ્યઅપેક્ષાએ શુદ્ધ છે પણ જ્યારે તે દ્રવ્યસ્વભાવનું લક્ષ કર્યું ત્યારે ‘આ શુદ્ધ છે’ એમ
અનુભવમાં આવ્યું, તેને જ શુદ્ધાત્માની ઉપાસના કહેવાય છે, અને તેણે જ
સ્વાનુભૂતિવડે શુદ્ધાત્માને ઉપાદેય કર્યો છે. ગુરુએ કહ્યું કે શાસ્ત્રમાં કહ્યું માટે માની લીધું–
એ યથાર્થ નથી, પોતે અંતર્મુખ થઈને પોતાના વેદનમાં આવ્યા વગર ‘શુદ્ધ છું’ એમ કઈ
રીતે માન્યું? પોતે સ્વાનુભૂતિ વડે ત્રિકાળ સ્વભાવને દ્રષ્ટિમાં લઈને શુદ્ધનો અનુભવ
કર્યો ત્યારે આત્માને અભેદપણે શુદ્ધ કહ્યો. માત્ર શુદ્ધની કે ધ્રુવની વાત કરે કે સાંભળીને
ધારી લ્યે તેથી તેને શુદ્ધ નથી કહેતા. જેણે સ્વસન્મુખ થઈને પર્યાયમાં શુદ્ધતા પ્રગટ કરી
તે શુદ્ધના અનુભવ દ્વારા ‘આખું દ્રવ્ય આવું શુદ્ધ છે’ એમ શુદ્ધને પ્રતીતમાં લ્યે છે. આવી
સ્વાનુભવ સહિતની પ્રતીત તે જ સાચી પ્રતીત છે. બધા જીવો શુદ્ધ સિદ્ધસમાન છે,–પણ
તે જાણ્યું કોણે?–જે પોતે શુદ્ધપર્યાયરૂપે પરિણમ્યો તેણે આત્માને શુદ્ધ જાણ્યો; ને તેને જ
ખરેખર ‘શુદ્ધ’ કહેવાય છે.
શુદ્ધદ્રવ્યસ્વભાવ છે–એમ જ્યાં દ્રષ્ટિમાં લીધું ત્યાં પર્યાયમાં પણ તે શુદ્ધતા પ્રગટી,
એટલે કે સમ્યગ્દર્શન–જ્ઞાન–ચારિત્ર પ્રગટ થયા. તે સમ્યગ્દર્શન–જ્ઞાન–ચારિત્ર ત્રણે
પર્યાયને આત્મારૂપ કહ્યા છે. પુરુષાર્થસિદ્ધિ ઉપાયની ગાથા ૨૨, ૩પ તથા ૩૯ માં
અમૃતચંદ્રસ્વામીએ સમ્યગ્દર્શન, સમ્યગ્જ્ઞાન તથા સમ્યક્ચારિત્ર ત્રણેને આત્મારૂપ કહ્યા
છે. એટલે વિકલ્પરૂપ શ્રદ્ધા વગેરેને ખરેખર સમ્યગ્દર્શનાદિ કહેતાં નથી; પણ
‘આત્મારૂપ’ એટલે કે આત્માની સન્મુખ થઈને પ્રગટેલા સમ્યગ્દર્શન–જ્ઞાન–ચારિત્ર તે જ
યથાર્થ છે; તે જ મોક્ષનું કારણ છે.
(– વિશેષ આવતા અંકમાં વાંચશોજી)
રાક્ષસ એ દેવ છે
રાક્ષસ, ભૂત વગેરે નામ સાંભળતાં સામાન્યપણે
ભયાનકતાનો આભાસ થાય છે; વાસ્તવમાં તો રાક્ષસ ને ભુત એ
દેવો છે. વ્યન્તરજાતના દેવોમાં રાક્ષસ અને ભૂત વગેરે આઠ પ્રકાર છે.
આ રાક્ષસો કે ભૂત કદી માંસ ખાતા નથી. રાવણ પણ મનુષ્ય
હતો, તે માંસાહારી ન હતો.