થવાનું માને છે તે સ્વ–પરની ભેળસેળ કરીને શુદ્ધજ્ઞાન સાથે દગો કરે છે, જ્ઞાન
પરિણમનનો નાશ કરીને અજ્ઞાનરૂપ પરિણમે છે. પણ અનેકાન્ત તેને વિશ્વથી ભિન્નતા
બતાવીને પોતાના જ્ઞાનમાં જ એકાગ્રતા કરાવે છે. –એ રીતે તેને જીવાડે છે, જ્ઞાનરૂપ
પરિણમાવે છે.
જતું નથી; અનેક જ્ઞેયોને જાણવારૂપે જ્ઞાન પરિણમે છે તોપણ દ્રવ્યપણે જ્ઞાન એક છે.
અનેક જ્ઞેયોને જાણવારૂપ જ્ઞાન પરિણમે એટલે જ્ઞાનપર્યાયમાં પણ એવા અનેક પ્રકાર
પડે, છતાં અખંડ એક જ્ઞાનમય દ્રવ્યના અવલંબને જ તે પર્યાયો થાય છે, એટલે દ્રવ્યથી
જ્ઞાનભાવનું એકપણું છે. દ્રવ્યથી એકપણું રાખીને અનેકવિધ પર્યાયરૂપે જ્ઞાન પરિણમે
છે.
કાઢી નાંખવા માંગે છે ને એકરૂપ જ જ્ઞાનને ઈચ્છે છે–એ તેનો ભ્રમ છે; તે પોતાની
પર્યાયને કાઢી નાંખવા ઈચ્છે છે. તેને અનેકાન્ત સાચું સ્વરૂપ સમજાવે છે કે ભાઈ!
પર્યાય અપેક્ષાએ તારા જ્ઞાનને અનેકપણું છે; જ્ઞાનમાં અનેક જ્ઞેયોનાં આકારો જણાય છે
તે તો જ્ઞાનની સ્વચ્છતાનું સામર્થ્ય છે. જ્ઞાનમાં અનેકાકારો જણાય તેથી કાંઈ તે
જ્ઞાનાકારોમાં રાગ–દ્વેષ આવી જતા નથી. જગતના અનંતજ્ઞેયો જ્ઞાનમાં એક સાથે
જણાય એ તો તારી જ્ઞાનપર્યાયનું સામર્થ્ય છે. અનેક જ્ઞેયપદાર્થો જ્ઞાનમાં જણાય છતાં
જ્ઞાન તે પરજ્ઞેયોથી જુદું છે. જ્ઞાનની પર્યાયમાં અનેકતા જ્ઞાનના પોતાના સામર્થ્યથી છે.
સામર્થ્ય છે. આ રીતે જ્ઞાનમાં એકપણું ને અનેકપણું બંને એક સાથે પ્રકાશતો થકો
અનેકાન્ત સાચું સ્વરૂપ બતાવે છે, એટલે સમ્યગ્જ્ઞાનથી આત્માને જીવાડે છે.