Atmadharma magazine - Ank 330
(Year 28 - Vir Nirvana Samvat 2497, A.D. 1971).

< Previous Page   Next Page >


PDF/HTML Page 26 of 41

background image
: ચૈત્ર : ૨૪૯૭ આત્મધર્મ : ૨૩ :
કારણ–કાર્યની અપૂર્વ સંધિ સહિત
સુંદર મોક્ષમાર્ગ
* * * * *
‘નિયમ’ એટલે ચોક્કસ; મોક્ષને માટે જે ચોક્કસ; કરવા જેવું કાર્ય છે તે
નિયમ છે, એટલે સમ્યગ્દર્શન–જ્ઞાન–ચારિત્ર તે નિયમ છે. તેમાં પણ જે સાર છે તે
નિયમ–સાર છે એટલે શુદ્ધ સ્વાભાવિક એવી નિર્વિકલ્પ રત્નત્રય પરિણતિ તે
નિયમસાર છે.....તે જ નિર્વાણરૂપ મોક્ષસુખનું કારણ છે....એટલે મોક્ષને તે
નિયમથી કર્તવ્ય છે.
મોક્ષાર્થી જીવને મોક્ષને માટે આવા શુદ્ધરત્નત્રય પ્રગટ કરવા તે પ્રયોજન છે.
તે કેવી રીતે પ્રગટે? કે અંતરમાં જે અનંતચતુષ્ટય–સ્વભાવરૂપ
શુદ્ધજ્ઞાનચેતનાસ્વરૂપ છે તે મોક્ષમાર્ગનું કારણ છે, એટલે તેને ‘કારણનિયમ’
કહેવાય છે. તેના આશ્રયે ‘કાર્યનિયમ’ રૂપ મોક્ષમાર્ગ પ્રગટે છે. મોક્ષમાર્ગના
સમ્યગ્દર્શન–જ્ઞાન–ચારિત્ર પ્રગટ કરવા માટે પોતાના આવા સ્વભાવ સિવાય બીજા
કોઈનો આશ્રય નથી, બીજું કોઈ કારણ નથી. આ શુદ્ધ કારણ પોતામાં ત્રિકાળ છે,
તેમાં અંતર્મુખ થઈને તે કારણને સેવતાં કાર્ય પ્રગટે છે–એટલે મોક્ષમાર્ગ થાય છે.
શુદ્ધજ્ઞાનચેતના (જેમાં શક્તિરૂપ અનંતચતુષ્ટય સમાઈ જાય છે–) જે
ત્રિકાળ છે, તેને ચેતવું–અનુભવવું તે મોક્ષમાર્ગ છે. આ મોક્ષમાર્ગ તે ‘કાર્યનિયમ’
છે, મોક્ષને માટે નિયમથી કરવા જેવું તે કાર્ય છે, અને તેના આશ્રયભૂત ત્રિકાળી
શુદ્ધજ્ઞાનચેતના તે ‘કારણનિયમ’ છે.
જુઓ, અહીં કાર્ય અને કારણની અલૌકિક સંધિ છે. આવા શુદ્ધ કારણ અને
શુદ્ધ કાર્યની સંધિ બતાવીને, વચ્ચેથી રાગાદિ અશુદ્ધ કારણને કાઢી નાંખ્યા; શુદ્ધ
રત્નત્રયનો જ મોક્ષમાર્ગમાં સ્વીકાર કરીને વ્યવહાર રત્નત્રય પણ કાઢી નાંખ્યા.
અહો, આવો સુંદર માર્ગ આચાર્યદેવે આ નિયમસારમાં ખુલ્લો કર્યો છે. સુંદર અને