Atmadharma magazine - Ank 330
(Year 28 - Vir Nirvana Samvat 2497, A.D. 1971).

< Previous Page   Next Page >


PDF/HTML Page 28 of 41

background image
: ચૈત્ર : ૨૪૯૭ આત્મધર્મ : ૨૫ :
(હવે માર્ગરૂપ જે શુદ્ધરત્નત્રય તેનું દરેકનું સ્વરૂપ કહે છે:)
મોક્ષમાર્ગમાં જે સમ્યગ્જ્ઞાન છે–તે કેવું છે?
જેમાં પરદ્રવ્યનું જરાપણ અવલંબન નથી, આખોય ઉપયોગ સર્વથા અંતમુર્ખ
થઈને પોતાના પરમ તત્ત્વનું પરિજ્ઞાન કરે છે ને અંતરમાં તેને ઉપાદેય કરે છે, એવું
જ્ઞાન તે સાચું જ્ઞાન છે, તે જ મોક્ષનું સાધન છે. જે જ્ઞાનઉપયોગ અત્યંત અંતર્મુખ થઈને
પોતાના શુદ્ધ જ્ઞાયકતત્ત્વની ઉપાસના કરે છે તે જ્ઞાન જ મોક્ષનું કારણ છે, તે જ
નિયમથી કર્તવ્ય છે. બહિર્મુખ કોઈપણ વિકલ્પ તે મોક્ષને માટે કર્તવ્ય નથી. માટે કહે છે
કે હે મોક્ષાર્થી જીવો! તમે ઉપયોગને અંતરમાં વાળીને સ્વદ્રવ્યને ત્વરાથી ગ્રહણ કરો ને
પરદ્રવ્યનું ગ્રહણ ત્વરાથી છોડો.
વાહ! પરમ તત્ત્વનું પરિજ્ઞાન અંતર્મુખ ઉપયોગવડે થાય છે. ઈન્દ્રિયજ્ઞાનરૂપ
પરસન્મુખ ઉપયોગ વડે પરમ તત્ત્વનું સમ્યગ્જ્ઞાન થતું નથી. ઉપયોગને અંતર્મુખ કરીને
સ્વદ્રવ્યનું અવલંબન લીધું તેમાં જરાય પરદ્રવ્યનું અવલંબન નથી, આવા ઉપયોગ વડે
આત્માનું સમ્યગ્જ્ઞાન થાય છે. –આવો અંતર્મુખી મોક્ષમાર્ગ છે.
ઉપયોગ બહિર્મુખ થઈને પરનું જે જ્ઞાન થાય છે તે પણ પોતાથી જ થાય
છે, તે કાંઈ પરથી થયું નથી, પણ તે પરાવલંબી જ્ઞાન છે, તે મોક્ષને સાધી શકતું
નથી. મોક્ષને સાધનારું જ્ઞાન પરદ્રવ્યના અવલંબન વગરનું છે. દેવ–ગુરુ–શાસ્ત્ર કે
રાગાદિ એ બધાયથી પાર એકલા શુદ્ધ સ્વદ્રવ્યને જ અવલંબતો ઉપયોગ મોક્ષને
સાધે છે.
સંપૂર્ણપણે અંતર્મુખ ઉપયોગ જ મોક્ષનું કારણ થાય છે. અંતર્મુખ ઉપયોગ
પણ મોક્ષનું કારણ થાય ને થોડોક બહિર્મુખ ઉપયોગ પણ મોક્ષનું કારણ થાય–એમ
નથી; ઉપયોગમાં થોડુંક આત્માનું અવલંબન અને થોડુંક દેવ–ગુરુ–શાસ્ત્રનું
અવલંબન,–એમ બે અવલંબન નથી, એકલું સ્વદ્રવ્યનું જ આલંબન છે. બહારનું
અવલંબન જરા પણ તેમાં નથી, એટલે બહિર્મુખ કોઈપણ ભાવ (અશુભ કે શુભ)
તે આત્માને મોક્ષનું સાધન નથી. આત્માલંબી વીતરાગભાવ એકલો જ મોક્ષનું
સાધન છે.
જુઓ તો ખરા, પરથી અત્યંત નિરપેક્ષ અંતર્મુખી મોક્ષમાર્ગ વીતરાગી