: ૩૨ : આત્મધર્મ : વૈશાખ : ૨૪૯૭
પાર શુદ્ધ જ્ઞાનભાવ વડે જ મોક્ષ સધાય છે. અજ્ઞાની લોકો પુણ્યવડે મોક્ષ સાધવા
માંગે છે, પણ એ તો સંસારનું કારણ છે.
૬૬. જેને અંતરમાં ધર્મ પ્રગટે એટલે કે શુદ્ધ–જ્ઞાન–આનંદનો અનુભવ થાય તેને
પોતાના મોક્ષની ખબર પડે કે અમે હવે મોક્ષના પંથમાં ભળ્યા છીએ.
૬૭ પ્રશ્ન:– અત્યારે પંચમકાળમાં આવો મોક્ષમાર્ગ થઈ શકે?
ઉત્તર:– હા; અત્યારે પણ આત્માનો અનુભવ અને મોક્ષમાર્ગ થઈ શકે છે; એવો
અનુભવ કરનારા જીવો અત્યારે પણ અહીં છે.
૬૮. આત્માના સ્વાનુભવનો જે આનંદ છે તેને જ્ઞાની જ જાણે છે; બહારના પદાર્થોની
ઉપમાવડે, વાણીવડે કે કલ્પનાવડે તે અનુભવના આનંદનો ખ્યાલ આવી શકે
નહીં.
૬૯. ચૈતન્યના અનુભવનો જે માર્ગ, –તેને જગતની સાથે કે રાગની સાથે મેળવી
શકાતો નથી; એ માર્ગ તો અંદર ચૈતન્યતત્ત્વના સત્ત્વમાં સમાય છે.
૭૦. અહા, સિદ્ધસમાન પોતાનું સ્વરૂપ જે અનુભવમાં દેખાય, તે અનુભવની શી
વાત! આવા અનુભવ વગર મોક્ષના માર્ગની એટલે કે ધર્મની શરૂઆત ન થાય.
ગૃહસ્થપણામાં રહેલા ધર્મીનેય આવો અનુભવ થઈ શકે છે.
૭૧. અરે, આ હાડ–માંસના માળામાં રહેવું–એ કેમ મટે? અને અશરીરી સિદ્ધપદ કેમ
પમાય? –એવી ચૈતન્યકળા આ સમયસારમાં બતાવી છે.
૭૨. ધર્મને માટે–સુખને માટે પહેલાંં તો આત્મા અને આસ્રવો વચ્ચેનો તફાવત
ઓળખીને તેમને અત્યંત જુદા જાણવા જોઈએ. જુદાપણું જાણીને જ્ઞાનસ્વરૂપ
આત્મા સાથે એકતારૂપ, અને રાગાદિ આસ્રવોથી ભિન્નતારૂપ જ્ઞાનનું પરિણમન
થાય, તે ધર્મ છે–તે સુખ છે–તે મોક્ષનો પંથ છે.
૭૩. રાગાદિ ભાવો તે કાંઈ ચૈતન્યનાં કિરણ નથી. ચૈતન્યના કિરણમાં રાગ ન હોય;
રાગ તો અંધકાર છે, તેમાં ચૈતન્યપ્રકાશ નથી. આ રીતે પ્રકાશ અને અંધકારની
જેમ, જ્ઞાન અને રાગને જુદાઈ છે.
૭૪. ભાઈ, આ સંસારની રઝળપટીના દુઃખથી આત્માને છોડાવવા માટે હવે તો તું