: વૈશાખ : ૨૪૯૭ આત્મધર્મ : ૩૩ :
તારી દયા કર. તારા આત્માનું દુઃખ કેમ મટે ને સુખ કેમ થાય, તેનો તો વિચાર
કર.
૭પ. ચૈતન્યભગવાનનો જેને પોતામાં વિશ્વાસ આવે તેને પુણ્ય–પાપ–રાગ–દ્વેષમાં
હિતબુદ્ધિ રહે નહીં. ચૈતન્યની જે વિરુદ્ધ છે તેને તે હિતરૂપ કેમ માને?
૭૬. રાગને હિતરૂપ માનવો તેમાં તો રાગવગરના ચૈતન્યભગવાનનો આદર થાય છે,
તે જ અનંત ક્રોધરૂપ મિથ્યાત્વ છે.
૭૭. જે ભાવને પોતાના ચૈતન્યતત્ત્વથી વિરુદ્ધ જાણ્યા તેના કર્તૃત્વની બુદ્ધિ રહેતી
નથી, એટલે ધર્મીને આસ્રવોનું કર્તૃત્વ છૂટીને જ્ઞાનભાવનું જ કર્તૃત્વ રહે છે. –
આવો જ્ઞાનભાવ તે મોક્ષનું સાધન છે. તેના વડે જ્ઞાની ઓળખાય છે.
૭૮. આત્માના જ્ઞાન વગર, જરાક રાગથી કે દયા–દાનથી, કે દેહની ક્રિયાથી મોક્ષ
થવાનું અજ્ઞાની–કુગુરુઓ બતાવે છે, ને અજ્ઞાની જીવો તેનાથી છેતરાય છે, –પણ
એ તો સંસારમાં ડુબે છે.
૭૯. ભાઈ, રાગ તો દુઃખદાયક છે; તારા ચૈતન્યમાં રાગ કેવો ને દુઃખ કેવું?
ચૈતન્યતત્ત્વ તે તો આનંદનો સાગર છે; તેનો અનુભવ, તેના તરંગો તો
આનંદરૂપ છે.
૮૦. જે જીવ ખરેખર આ રીતે આત્મસ્વભાવને અને રાગને જુદા ઓળખે છે તે
રાગાદિ પરભાવોથી પાછો ફરે છે અને આત્મસ્વભાવને જ સ્વપણે અનુભવતો
થકો જ્ઞાનઘનરૂપ થાય છે. આનું નામ ભેદજ્ઞાન છે, ને તે મોક્ષમાર્ગ છે.
૮૧. આત્માને કેમ દેખવો? –કે અંદર અંધારા વખતે પણ ‘આ અંધારું છે ’એમ જે
જાણે છે તે જાણનાર તત્ત્વ પોતે અંધારારૂપ નથી, તે તો ચૈતન્યપ્રકાશરૂપ છે.
આવો ચૈતન્યપ્રકાશ જેનામાં છે તે પોતે આત્મા છે. આ રીતે ચૈતન્યપ્રકાશ દ્વારા
આત્માને રાગથી જુદો દેખાવો.
૮૨. ચૈતન્યપ્રકાશવડે આત્માને રાગથી તદ્ન જુદો અનુભવમાં લીધો, ત્યાં ભેદજ્ઞાન
વડે ધર્મીના અંતરમાં આનંદનો અવતાર થયો છે.
આવા આનંદ–અવતારી કહાનગુરુને નમસ્કાર હો.
*(પ્રવચન સમુદ્રના ૨૦૧ રત્નોમાંથી ૮૨ રત્નોની પહેલી રત્નમાળા અહીં પૂરી થઈ.)*