: ૩૬ : આત્મધર્મ : વૈશાખ : ૨૪૯૭
વિકલ્પમાં અટકે ત્યાં સુધી આત્મા શુદ્ધપણે અનુભવમાં આવતો નથી. અને જ્યાં
આત્માની શુદ્ધઅનુભૂતિ થઈ ત્યાં કોઈ વિકલ્પ તેમાં રહેતો નથી, કર્તા–કર્મના
કોઈ ભેદ રહેતા નથી. આવી અનુભૂતિસ્વરૂપ ધર્મી પોતાને જાણે છે.
૧૦૦. આત્માની અનુભૂતિ પરમ આનંદરૂપ છે. જ્યાં અનુભૂતિ થઈ ત્યાં ભાન થયું કે
અહા, હું તો ત્રણેકાળ આવી અનુભૂતિસ્વરૂપ જ છું. ચેતનની અનુભૂતિથી છૂટીને
જડરૂપ કે રાગરૂપ મારો સ્વભાવ કદી થયો નથી.
૧૦૧. જેણે પોતાના આત્માને આવો શુદ્ધ અનુભૂતિસ્વરૂપ અનુભવ્યો તે જીવ હવે
રાગાદિને પોતાપણે કેમ અનુભવે? એટલે આસ્રવોમાં તે કેમ વર્તે? ન જ વર્તે.
આ રીતે આત્મા પોતાના શુદ્ધ સ્વરૂપને જાણતો થકો આસ્રવોથી છૂટે છે.
૧૦૨. મારી અનુભૂતિ ચૈતન્ય ભાવમય છે; ચૈતન્યથી ભિન્ન ક્રોધાદિ કોઈ પણ ભાવોનું
મમત્વ મને નથી, તેનું કર્તૃત્વ મને નથી, તેનું સ્વામીત્વ મને નથી, તેથી હું
મમતારહિત છું. –આ રીતે જ્ઞાનથી અન્ય કોઈ પણ ભાવમાં ધર્મીને મમત્વ નથી,
તેમાં પોતાપણું નથી.
૧૦૩. જેણે અંતર્મુખ ધ્યાનદ્વારા પોતાના સર્વજ્ઞસ્વભાવને અનુભવમાં લીધો તેણે
રાગને પોતાથી જુદો પાડયો......તેને ભેદજ્ઞાન થયું......તે નિર્મોહી ધર્મી થયો.
૧૦૪. જેમ સ્વચ્છ જળને જાણતાં તેમાં પ્રતિબિંબરૂપ એવા ચંદ્ર વગેરે પણ દેખાય છે;
તેમ આત્માનો સર્વજ્ઞસ્વભાવ જ્યાં રાગ વગરનો સ્વચ્છ થઈને પરિણમ્યો ત્યાં
તે સ્વચ્છ જ્ઞાનસરોવરમાં જગતના બધા પદાર્થોનું જ્ઞાન પણ થઈ જાય છે.
પરજ્ઞેયને જાણવા પર તરફ જ્ઞાનને લંબાવું પડતું નથી. પોતે પોતાને જાણતાં
જગત પણ જણાઈ જાય છે.
૧૦પ. અહો, આવા સર્વજ્ઞસ્વભાવને અમે પ્રતીતમાં લીધો.....હવે મોક્ષ માટે આવા
પોતાના સ્વભાવમાં જ વળવાનું રહ્યું, બહાર જોવાનું ન રહ્યું.
૧૦૬. આત્માને જાણવા માટે, કે આત્માનું ધ્યાન કરવા માટે ક્્યાંય બહાર નજર
લંબાવવી નથી પડતી પણ અંતરમાં પોતે પોતામાં નજર કરીને એકાગ્ર થવાનું
છે, એટલે આત્મા ક્્યાંય બહારમાં નથી, પોતે પોતાના સ્વભાવમાં વ્યાપક છે.
આવો આત્મા પોતે પોતાને સ્વસંવેદન–પ્રત્યક્ષ છે.