: વૈશાખ : ૨૪૯૭ આત્મધર્મ : ૪૩ :
દ્વેષ, ક્રોધ પલટીને માનાદિ–એમ તે અનિત્ય છે, ને ચૈતન્યભાવ તો સદા
ચૈતન્યપણે સ્થિર રહેનાર છે. આ રીતે આત્મા રાગાદિથી જુદો ચૈતન્યભાવરૂપ
છે.
૧પ૭. જે ક્ષણે આત્મા આવા સ્વભાવપણે પોતાને અનુભવે છે તે જ ક્ષણે તેને
રાગાદિથી ભિન્નતા થાય છે. સ્વભાવના ચેતનસ્વાદમાં રાગના સ્વાદની નાસ્તિ
છે. –સમ્યગ્દર્શન થતાં આવો સ્વાદ આવે છે.
૧પ૮. હે જીવ! તું આવો અનુભવ કર! તને આનંદ આવશે, અને તારાં જન્મમરણ
છૂટી જશે.
૧પ૯. રાગાદિ ભાવો કે જે અશુચી છે, ચૈતન્યથી વિરુદ્ધ છે અને અધુ્રવ છે, તે
રાગાદિભાવોનો આશ્રય ચૈતન્યસ્વભાવી આત્મા નથી, તેનો આશ્રય તો જડ
કર્મોનો ઉદય છે. કર્મોનો આશ્રય છોડીને ચૈતન્યસ્વભાવનો આશ્રય કરતાં તે
રાગાદિભાવો રહેતા નથી, માટે તે આત્માનો સ્વભાવ નથી.
૧૬૦. આ રીતે જ્ઞાન અને રાગની ભિન્નતાનો જે નિર્ણય કરે તે જ જ્ઞાનરૂપ થઈને
પરભાવથી છૂટે.
૧૬૧. મોટો દરિયો જણાય છે–તે કોની સત્તામાં જણાય છે? ચૈતન્યની સત્તામાં તે જ્ઞાન
થાય છે. તો તે જ્ઞાનસત્તા કેવી મહાન છે–એને અંતરમાં દેખ.
૧૬૨. ચૈતન્યસત્તા ન હોય તો કાંઈ જ દેખાય નહીં. બધાયને જાણનારી ચૈતન્યસત્તા
બધાયથી જુદી, મહાન સામર્થ્યવાન છે. પોતે પોતાની ચૈતન્યસત્તાને ઓળખે તો
જ સાચું જ્ઞાન થાય.
૧૬૩. લોકોમાં કહેવાય છે કે ‘સરખે સરખાની જોડી શોભે’ તો અહીં આત્મામાં
સરખેસરખાની જોડી શોભે–એટલે શું? કે જ્ઞાનને અને રાગને સરખાપણું નથી,
એમને તો કજોડું છે, એટલે કે જ્ઞાન રાગનું સ્વામી થઈને તેને કરે–એ શોભતું
નથી. ચૈતન્યસ્વરૂપ આત્મા પોતે જ્ઞાનનો જ સ્વામી થઈને જ્ઞાનભાવને જ કરે, –
એ શોભે છે, એ આત્માનું સાચું સ્વરૂપ છે.
૧૬૪. ભાઈ, તારો સરખો પરિવાર તો સમ્યગ્દર્શનાદિ છે, કે જે સ્વજાત છે–તે સમકિત
સાથે આત્માની સગાઈ બાંધ, ત્યાં અનંત ગુણના પરિવાર સાથે તારે સાચું
સગપણ બંધાશે.