: વૈશાખ : ૨૪૯૭ આત્મધર્મ : ૪૫ :
૧૭૪. ધર્મ થાય ને દુઃખ ન મટે–એમ બને નહિ. જ્ઞાન થાય ને સુખ ન થાય–એમ બને
નહિ. જ્ઞાનની ઉત્પત્તિ ને દુઃખનો નાશ–એક જ ક્ષણે થાય છે.
૧૭પ. આત્માને શોધવા જતાં વચ્ચે વિકલ્પ ઊઠે તેનાથી પણ આત્મા જુદો છે, માટે
જ્ઞાનને એનાથી જુદું પાડીને, તે જ્ઞાનવડે આત્માને શોધ.
૧૭૬. સમ્યગ્દર્શનાદિ રત્નો ક્્યાં શોધવા? તારા અંતરમાં જ ચૈતન્ય–રત્નાકર છે તેમાં
શોધ.
૧૭૭. સંસાર ક્્યાં છે? સંસાર નથી તારા સ્વભાવમાં, સંસાર નથી પરમાં; સ્વ–પરની
ભિન્નતાને ભૂલીને વચ્ચે તેં ઊભું કરેલું જે અજ્ઞાન, તેમાં જ સંસાર છે.
૧૭૮. તે સંસાર કેમ મટે? આત્માનો જ્ઞાનસ્વભાવ, અને તેનાથી વિરુદ્ધ એવા પુણ્ય–
પાપના ભાવો, તે બંનેની ભિન્નતા જાણીને આત્મા પોતાને જ્ઞાનસ્વભાવરૂપે
અનુભવે ત્યાં તે અનુભવમાં સંસાર છૂટી જાય છે.
૧૭૯. જ્ઞાનમાં આસ્રવ નથી, એટલે કે જ્ઞાનમાં સંસાર નથી. માટે જ્ઞાનનો અનુભવ તે
જ સંસારથી છૂટવાની રીત છે.
૧૮૦. જ્ઞાનનો જ સ્વાદ શાંત–અનાકુળ છે; પાપનો કે પુણ્યનો એ બંનેનો સ્વાદ તો
અશાંતિરૂપ–આકુળતાવાળો છે. બંનેના સ્વભાવ અત્યંત જુદા છે.
શુભવિકલ્પનોય સ્વાદ જેને સારો લાગે છે તેને જ્ઞાનરસની ખબર નથી.
૧૮૧. જ્ઞાનરસનો સ્વાદ જેણે ચાખ્યો તે સર્વપ્રકારના રાગને પોતાથી જુદા સ્વાદવાળો
જાણીને છોડે છે. આ ભાવ મારો નહિ, આ રાગ મારું સ્વરૂપ નહીં.–એમ એક
ક્ષણમાં તેને ભિન્ન જાણીને છોડે છે.
૧૮૨. અહો, સમયસારમાં આચાર્યદેવે મોક્ષનો માર્ગ ખોલી દીધો છે. શુદ્ધ આત્માના
આશ્રયે જ મોક્ષની સિદ્ધિ થાય છે–એ વાત વારંવાર સ્પષ્ટ કરીને સમજાવી છે.
૧૮૩. ભાઈ, આ તારી વાત છે ને તને સમજાય તેવી છે. આ શરીર તો અચેતન છે ને
તેનો નાશ થવા છતાં આત્માનું અસ્તિત્વ તો સદાય રહે છે; આ શરીર પહેલાંં
આત્મા ક્્યાં હતો તેનું જ્ઞાન પણ થાય છે. આ રીતે આત્મા દેહથી જુદો છે. તે
જરાક વિચાર કરે તો સમજાય તેવું છે.