: ૧૨ : આત્મધર્મ : આસો : ૨૪૯૭
કે પ્રશસ્ત કે અપ્રશસ્ત કોઈ રાગવૃત્તિનું ઉત્થાન જ થતું નથી. તેઓ તો પરમ–
વીતરાગભાવે પોતાના જ્ઞાયકસ્વરૂપને જ ધ્યાવે છે.
ભગવાન આત્મા તો ત્રણેકાળ કર્મકલંકથી રહિત છે, અને તેના તરફ વળીને તેને
ધ્યાવનારી પર્યાય પણ કર્મકલંકથી રહિત છે. શુભવિકલ્પનો વિષય આત્મા નથી, આત્મા
તો રાગરહિત વીતરાગી ચેતનાનો જ વિષય છે. રાગ તો આસ્રવતત્ત્વ છે તે કાંઈ
જીવતત્ત્વ નથી; અંર્તસન્મુખ થયેલી ચેતના પણ રાગદિ આસ્રવથી રહિત થઈને સંવર–
રસનો સ્વાદ ક્યાંથી આવે? ચૈતન્યનો રસ જેને જાગે તેને સંસારમાં બીજા કોઈનો રસ
રહે નહીં. ચૈતન્ય તરફ જે ભાવ વળ્યો તે ભાવ રાગથી છૂટો પડ્યો, એટલે તે પર્યાય
આસ્રવરહિત થઈ. આવી અંતર્મુખ પર્યાય તે જ સમાધિ છે, કોઈ પરભાવની ઉપાધિ
તેમાં નથી. જીવન જીવતાં જ ધર્માત્માને આત્માની આવી સમાધિ અનુભવાય છે.
સર્વજ્ઞદેવનો માર્ગ અપૂર્વ અલૌકિક છે; તે માર્ગને સેવતાં આત્માની પરમ
વીતરાગી શાંતિ થાય છે. જેમાં શાંતિ ન મળે તે વીતરાગનો માર્ગ નહીં. વીતરાગનો
માર્ગ તો વીતરાગભાવવડે પરમ અતીન્દ્રિય શાંતિ દેનાર છે. અરે જીવ! વીતરાગનો
આવો માર્ગ તને મળ્યો, તો હવે બીજી ઉપાધિ છોડીને વીતરાગભાવવડે તારા
પરમાત્મતત્ત્વને ચિંતવ, તેમાં તને પરમ શાંતિ પરમ આનંદ ને પરમ સમાધિ થશે.
અતીન્દ્રિય આનંદરસથી છલોછલ છલકાતો સાગર તારો આત્મા, તેના
આનંદરસનો રસિયો થઈને તેને જ અંતરમાં વીતરાગભાવરૂપ ધ્યાનનો વિષય બનાવ.
એના સિવાય બીજા કોઈના આશ્રયે શાંતિનું વેદન નથી. સમ્યગ્દર્શન કરવા માટે પણ
પહેલાં તારા શુદ્ધઆત્માને જ ધ્યેય બનાવીને લક્ષમાં લે. સમ્યગ્દર્શનમાં પણ કોઈ અપૂર્વ
સમાધિ છે. સમ્યગ્દર્શન પણ પુણ્ય અને પાપ બંનેથી પાર છે, ને આત્માના આશ્રયે જ
તેની ઉત્પત્તિ છે.
અરે, આવો અલૌકિક વીતરાગમાર્ગ, આત્માના પોતાના સ્વભાવનો માર્ગ! તેને
હે જીવ! તું સ્વાનુભવગમ્ય કર. તે સ્વાનુભવથી જ ગમ્ય છે. સ્વાનુભવ સિવાય બીજા
કોઈ માર્ગે આત્માનો સ્વભાવ હાથમાં આવે નહિ, ને સ્વઘરમાં વાસ થાય નહીં.
સ્વભાવના સ્વઘરમાં પ્રવેશીને પર્યાય તેમાં વસે તે જ અપૂર્વ આનંદમય વાસ્તુ છે. જે
વીતરાગભાવથી આત્મામાં વસાય તેને ભગવાન વાસ્તુ કહે છે.