: ૧૬ : આત્મધર્મ : આસો : ૨૪૯૭
જ અનુપમ અતીન્દ્રિય રાગવગરનું મહાન સુખ ઉત્પન્ન થયું, તે શુદ્ધ સુખને જ હું
અનુભવું છું. જુઓ, આ ધર્માત્માનો અનુભવ!
બાપુ! તારા સુખની ઉત્પત્તિ તો આત્મામાંથી થાય, કે બહારમાંથી આવે?
અરિહંતોને જે કેવળજ્ઞાનાદિ અનંતસુખથી ભરપૂર લક્ષ્મી પ્રગટી તે ક્યાંથી આવી? રાગ
તો છે નહીં, વિષયો તરફ વલણ નથી; અંતરના ચૈતન્યના વેદનમાંથી જ પરમ સુખ
આવે છે. આવા ચૈતન્યના વેદન સિવાય બીજી તરફ લક્ષ જઈને જે વેદન થાય તે તો
ઝેરી ફળ જેવું દુઃખ છે; એવા સમસ્ત પરાશ્રિત ભાવને દુઃખરૂપ જાણીને ધર્મી છોડે છે, ને
અંતર્મુખ પોતાના ચૈતન્યતત્ત્વના વેદન વડે આત્માના શુદ્ધસુખને અનુભવે છે. આવા
અનુભવનું નામ સમાધિ છે, તેમાં શાંતિ છે; તે સ્વઘરમાં વાસ્તુ છે.
અરે જીવ! અનંતકાળથી શાંતિ માટે તલસતો તું તારી તરસ છીપાવવા તારા
અંતરમાં ઊતરીને ચૈતન્યસરોવરના અતીન્દ્રિયરસનું પાન કર. તારી અંદર મીઠા મધુરા
આનંદરસના સરોવર ભર્યા છે, તેમાં ઊતરીને પાણી પીતો નથી, ને મૃગજળ જેવા
બહારના શુભ–અશુભ વિષયો તરફ દોડીદોડીને તું દુઃખી થાય છે. પણ તારો આત્મા તે
શુભ–અશુભ રાગસ્વરૂપ નથી, તારો આત્મા તો શાંત–શાંત ચૈતન્યરસથી ભરેલો છે.
તારી રુચિ તે પરભાવમાંથી ફેરવીને, તારા ચૈતન્યમાં રુચિ કર. આનંદરસનું ધામ તું
પોતે જ છો. આનંદ–જ્ઞાન–શાંતિ એવા અનંતરસ તારામાં ભરેલા છે. અંદર એકવાર
નજર કર. આ શરીરના સ્થાને જ (પણ શરીરથી તદ્ન જુદો) તું પોતે અંતરમાં
ચૈતન્યરસથી ભરેલો છો... રાગથી પણ તારો ચૈતન્યરસ જુદો છે.–આમ ચૈતન્યસ્વરૂપના
સુખને તું અનુભવમાં લે.
બસ, હવે મેં મારું પડખું ફેરવ્યું છે; વિભાવથી વિમુખ થઈને હું મારા સ્વભાવની
સન્મુખ થયો છું. મારા ચેતનસ્વભાવમાં અતીન્દ્રિય સુખની સુગંધ ભરી છે, પરભાવની
તેમાં ગંધ પણ નથી. અનાદિથી પરભાવના પડખે સૂઈને દુઃખી થયો હતો; હવે
પરભાવનું પડખું છોડીને, મારા ચૈતન્યસ્વભાવનાં પડખે હું અતીન્દ્રિય સુખને અનુભવું
છું. આત્માના અનુભવમાં તો આનંદના ઝરણાં ઝરે છે.
આત્મામાંથી શું નીકળે? આત્મામાંથી તો ચૈતન્યસુખ નીકળે. ધ્રુવસ્વભાવના
આશ્રયે પરિણતિ એકાકાર થતાં તે પર્યાય અતીન્દ્રિય આનંદરૂપ થઈ ગઈ છે. જેમાં
અતીન્દ્રિય આનંદ ન આવે તે જ્ઞાન નહીં. અંતર્મુખ જ્ઞાનની સાથે આત્માના અનંત રસ
ભર્યા છે, તેમાં સમ્યગ્દર્શન–જ્ઞાન–ચારિત્ર સમાય છે, તેમાં પરમ આનંદ છે. આવા