કારતક: ૨૪૯૮ આત્મધર્મ : ૨૩ :
સુખદાયક મોક્ષદાયક સામાયિક
પરમ આનંદમય, સ્વાનુભૂતિગમ્ય
િવશાળ ગંભીર અાત્મતત્ત્વ
(નિયમસાર કળશ: ૨૧૯ આસો વદ ૭)
અરે, આ સંસારમાં અનાદિથી દુઃખી જીવને શાંતિ માટે એક પોતાનું પરમ
આનંદમય તત્ત્વ જ આશ્રયરૂપ છે; આવા તત્ત્વના ધ્યાનમાં જેની જ્ઞાનપરિણતિ પરિણમી
છે તે જીવ અંતરમાં કોઈ વિશાળ ગંભીર તત્ત્વને પામે છે–કે જે અત્યંત શાંત છે, જેમાં
દુઃખ કે અશાંતિનું નામ પણ નથી. –એવા જીવને સામાયિક કહેવામાં આવે છે.
અહા, મારું આનંદમય નિર્દોષ તત્ત્વ, તે મારામાં પ્રાપ્ત જ છે–એમ ધર્મી પોતાની
બુદ્ધિને અંતરમાં જોડે છે; એટલે મારા આવા તત્ત્વની પ્રાપ્તિ માટે બીજા કોઈ
રાગદિભાવોનું આલંબન નથી; તે રાગાદિ ભાવો તો મારા આનંદમય તત્ત્વથી દૂર–દૂર
છે. આવા તત્ત્વને ધ્યાવતાં અંતરમાંથી પરમ આનંદ આવે છે, ને તે જ દુઃખથી મુક્ત
થવાનો ઉપાય છે.
મારી પરિણતિ તો જ્ઞાન અને આનંદરૂપે થાય–એવો જ હું છું; બાકી રાગાદિની
કોઈ વૃત્તિઓમાં મારો આત્મા પરિણમતો નથી. વિકલ્પના વેદનમાં આત્મા આવતો
નથી; સમ્યગ્દર્શન અને આનંદ તેને જ થાય છે કે જે પોતાની બુદ્ધિને, પોતાના
જ્ઞાનપરિણામને વિકલ્પથી પાર કરીને અંતરમાં પરમતત્ત્વમાં પરિણમાવે છે.
આનંદમય આત્મા વિકલ્પને ગોચર નથી, એ તો શુદ્ધાત્માને આશ્રિત એવા
પરિણામને જ ગોચર છે.
પરમ આનંદમય આત્મતત્ત્વ એવું કોઈ વિશાળ છે કે જે ગંભીર તત્ત્વ પોતાની
સ્વાનુભૂતિરૂપ શુદ્ધ પરિણતિને જ ગમ્ય થાય છે, બીજી કોઈ રીતે તે ગમ્ય થતું નથી.
અહા, સમ્યગ્દ્રષ્ટિની અંર્તપરિણતિમાં અનંતા સાગર જેટલા આનંદથી