અનુભૂતિમાં દુઃખનું તો કોઈ નામનિશાન નથી. દુઃખથી દૂર અને પરમ આનંદના
સાગરથી ભરપૂર વિશાળ ગંભીર તત્ત્વ ધર્માક્ષએ પોતામાં દેખી લીધું છે કે અહો! આ
પરમતત્ત્વ હું જ છું. આ તત્ત્વ સ્વાનુભૂતિ વગર જગતના જીવોને મનથી કે વચનથી દૂર
છે. પરમ શાંતરસમાં ડુબેલું આ તત્ત્વ વિકલ્પની અશાંતિમાં કેમ આવે? ચૈતન્યનો માર્ગ
વિકલ્પથી દૂર છે. ચૈતન્યની ગતિ વિકલ્પથી ન્યારી છે. બાપુ! આવા તારા તત્ત્વનો કોઈ
અચિંત્ય પરમ મહિમા છે તેને લક્ષમાં છે; તો તેના આશ્રયે એકાગ્રતા વડે નિર્વિકલ્પ
આનંદમય પરમ વીતરાગી સમભાવરૂપ સામાયિક પ્રગટે. એ જ સામાયિક સુખદાયક ને
મુક્તિદાયક છે.
રાગાદિ ઉદયભાવોનો તેમાં અભાવ છે. રાગના અવલંબને તો
આત્મધ્યાન થતું નથી, પણ જે ઉપશમાદિ પર્યાયો, તે પર્યાયોના
અવલંબને પણ આત્મધ્યાન થતું નથી. આત્માના અખંડ
સ્વભાવના અવલંબને તે ઉપશમાદિ નિર્મળ ભાવો પ્રગટી જાય
છે. ક્ષાયિકશ્રદ્ધા પ્રગટી તે પર્યાયના અવલંબને બીજી
ક્ષાયિકપર્યાય થતી નથી, તે–તે કાળે અંતરના શુદ્ધ સ્વભાવરૂપ
પરમતત્ત્વના અવલંબને જ ક્ષાયિકભાવ સદા થયા કરે છે. એમાં
રાગના કે પરના આલંબનની તો વાત જ નથી. માટે મોક્ષાર્થી
જીવે અંતર્મુખ થઈને પોતાના એક સર્વોપરિ પરમતત્ત્વનું જ
અવલંબન લેવું એટલે કે તેનું જ ધ્યાન કરવું. તે ધ્યાનમાં
ભગવાનનો ભેટો થાય છે ને તેમાં બધું સમાય છે.