: ૧૬: આત્મધર્મ ૨૪૯૮: માગશર
ધુ્રવસ્વભાવને અવલંબનારી પર્યાયને પણ ધુ્રવ કહી છે, કેમકે આત્માને
સિદ્ધદશારૂપ એકવાર પરિણમન થયું તે થયું, તે હવે સદાકાળ એવું ને એવું જ રહ્યા
કરશે; સિદ્ધપણું મટીને કદી સંસારીપણું નહીં થાય, એટલે સિદ્ધપણું થયું તે ધુ્રવ છે. ચારે
ગતિઓ વિભાવને અવલંબનારી હોવાથી અધુ્રવ છે–વિનાશીક છે; પંચમગતિ–સિદ્ધગતિ
શુદ્ધ સ્વભાવભાવને જ અવલંબનારી હોવાથી ધુ્રવ છે. જેવા ધુ્રવ દ્રવ્ય–ગુણ છે તેમાં
પર્યાય તન્મય પરિણમી ગઈ.–તેથી અભેદપણે તેને પણ ધુ્રવ કહી. આત્મા પોતે પોતાના
સ્વભાવથી જ સિદ્ધગતિરૂપ થયો, હવે સ્વભાવ છૂટે તો તે સિદ્ધગતિ છૂટે. પ્ર્રવચનસાર
વગેરેમાં પણ અનુભૂતિની અભેદપર્યાયને જ આત્મા કહ્યો છે. સાધકજીવની અનુભૂતિને
પણ આત્મા કહ્યો છે, જેટલી શુદ્ધનયની અનુભૂતિ છે તેટલો જ આત્મા છે, જેટલું
સમ્યગ્દર્શન તેટલો આત્મા છે–એમ સ્વભાવભાવમાં અભેદ થઈને પરિણમેલી પર્યાયને
આત્મા કહે છે. ધર્મી જાણે છે કે મારી પર્યાય પૂર્ણ સ્વભાવભાવરૂપ થઈ તે હવે
સ્વભાવરૂપ જ રહેશે, તે કદી વિભાવરૂપ નહીં થાય. તો જેની પર્યાય પૂર્ણ સ્વભાવરૂપ
પરિણમી ગઈ એવા સિદ્ધભગવાનની પર્યાય ફરીને કદી પણ વિભાવરૂપ કેમ થાય?–ન
જ થાય. તેમાં પરિણમન ભલે થાય, પણ તે સ્વભાવરૂપ જ રહેશે, વિભાવરૂપ નહિ થાય,
માટે તે સિદ્ધગતિને ધુ્રવ કહેવામાં આવી છે. આવી ઓળખાણપૂર્વક નમસ્કાર કરીને,
આત્મામાં તેવા સાધ્યની સ્થાપના કરી છે, એટલે પરભાવોથી જ્ઞાનને છૂટું કર્યું છે. જે
જ્ઞાન પરભાવોથી છૂટું પડીને મોકળું થયું–સ્વભાવ તરફ નમ્યું તે જ્ઞાનમાં
સિદ્ધભગવાનની સ્થાપના છે, તે જ્ઞાન સિદ્ધપદ તરફ નમ્યું છે.
પ્રવચનસારના મંગળમાં પંચપરમેષ્ઠી ભગવંતોને નમસ્કાર કર્યાં છે. ત્યાં વર્દ્ધમાન
તીર્થંકરને યાદ કરીને કહે છે કે અહો! જેમનું નામગ્રહણ પણ મંગળ છે–એવા
તીર્થંકરવર્દ્ધમાનવદેવને હું નમસ્કાર કરું છું. તીર્થંકરને યાદ કરતાં જ અંદર સ્વભાવમાં
નમેલી દશાનું સ્મરણ થાય છે એટલે રાગથી પરિણતિ પાછી ફરીને સ્વભાવ તરફ ઝુકે
છે તેટલો ભાવનમસ્કાર છે, તીર્થંકરના તરફના બહુમાનનો વિકલ્પ તે દ્રવ્યનમસ્કાર છે.
[અનુસંધાન પૃષ્ઠ–૩૪ પર]
•
વિચાર કરો જોઈએ કે જગતમાં સૌથી સુંદર નગરી કઈ હશે?
–શું મુંબઈ? ના; તો શું લંડન? ના; તો....અયોધ્યા? લંકા? કાશી?
સોનગઢ? જયપુર?....જી ના! તો કઈ નગરી સૌથી સુંદર હશે? તે
માટે વિચાર કરી જુઓ! (નહીંતર ૩૬ મા પાને જુઓ)