ટકીને પોતાના પરિણામસ્વરૂપમાં તે વર્તે છે. પરિણામથી જુદો નથી વર્તતો, પોતાના
પરિણામમાં જ સદાય વર્તે છે. આવા સ્વરૂપે જીવનું સત્પણું છે. આ રીતે સૌથી પહેલાંં
જ જીવનું સત્પણું નક્કી કર્યું.
જીવતત્ત્વને જે જાણે છે તે પોતામાં એકત્વપણે જ્ઞાન અને પરિણમન કરીને સ્વસમયરૂપ
થાય છે. અહીં સર્વજ્ઞદેવે સાક્ષાત્ જોયેલા જીવતત્ત્વનું સ્વરૂપ સાત બોલથી સમજાવે છે.
એકાંત ધુ્રવ, કે એકાંત ક્ષણિક એવું કોઈ સત્ તત્ત્વ નથી. સત્ તેને જ કહેવાય કે જે
સદાય પોતાના ઉત્પાદ–વ્યય–ધ્રૌવ્યસ્વભાવમાં રહેલું હોય. ઉત્પાદ–વ્યય ને ધુ્રવ એવા
ત્રણ ભાવવાળુ જીવનું અસ્તિત્વ છે; તેમાંથી એક્કેય ભાવને કાઢી નાંખતાં અસ્તિત્વ જ
નથી રહેતું. ઉત્પાદ–વ્યય–ધુ્રવસ્વભાવરૂપે મારું અસ્તિત્વ છે, ને મારા સ્વરૂપમાં કાયમ
રહીને હું જ મારા પરિણામસ્વભાવમાં રહેલો છું–એમ ધર્મી જાણે છે. કાયમ ટકવું ને
પર્યાયરૂપ પરિણમવું–એ બંને મારો સ્વભાવ જ છે; તે કોઈ બીજાને લીધે નથી. આમ
સૌથી પહેલાંં જીવનું સ્વાધીન ઉત્પાદ–વ્યય–ધુ્રવરૂપ અસ્તિત્વ નક્કી કર્યું. હવે તે અસ્તિત્વ
કેવા પ્રકારે છે તે બતાવે છે. કેમકે અસ્તિત્વ તો જીવ સિવાયના બીજા અજીવ પદાર્થોમાં
પણ છે, તેથી જીવના અસ્તિત્વમાં શું વિશેષતા છે તે બતાવીને જીવને બીજા પદાર્થોથી
જુદો ઓળખાવ્યો છે.
જે સ્વયં પ્રકાશમાન છે તે જીવ છે. આવી જ્ઞાનજ્યોતમાં રાગ ન આવે, કર્મ ન
આવે, શરીર ન આવે. જ્ઞાનદર્શનમય ચૈતન્યપ્રકાશપણે મારું અસ્તિત્વ છે–એમ ધર્મી
અનુભવે છે. એકલા