ધર્માસ્તિકાય વગેરે પણ પોતપોતાના સ્વરૂપે જ શોભે છે; જો તેમ ન વર્તે ને એકબીજાના
રૂપે થઈ જાય તો પદાર્થ શોભે નહીં એટલે કે તેના સ્વરૂપનું અસ્તિત્વ જ ન રહે,
બીજામાં ભેળસેળ થઈ જાય કે અસ્તિત્વનો લોપ થઈ જાય. એ રીતે જગતનાં બધા
પદાર્થો જ્યારે પોતપોતાના નિશ્ચિત સ્વરૂપમાં જ એકત્વપણે રહેલા શોભે છે, તો પછી
જીવ પણ પોતાના ચૈતન્યસ્વરૂપમાં જ એકત્વપણે રહે તે શોભે છે; ચૈતન્યસ્વરૂપ જીવ
ચૈતન્યપરિણામને બદલે દુઃખપરિણામમાં રહે ને પુદ્ગલકર્મના સંગમાં રહે–એવું દ્વૈતપણું
તેને શોભતું નથી. પરથી ભિન્ન એવા પોતાના નિશ્ચિત ચૈતન્યસ્વરૂપને જાણીને તેમાં જ
એકત્વભાવે પરિણમે તો તો દુઃખ ન થાય, કર્મનો સંબંધ ન થાય, ચૈતન્યભાવ
ચૈતન્યપણે છૂટો ને છૂટો જ રહે, તેને બંધન થાય નહીં; એટલે પોતાના સહજ જ્ઞાન–
આનંદમય સ્વરૂપથી તે શોભે છે. આવું શોભતું કલ્યાણ–મંગલમય નિજઘર તેમાં વસવું
તે વાસ્તુ છે; આવા આનંદમય સ્વઘરને બદલે રાગના દુઃખમય ઘરમાં રહેવા કોણ જાય?
અને જડના ઘરને પોતાનું કોણ માને? જડથી જુદું, રાગથી જુદું આનંદમય નિજઘર તે
જ તારું ઉત્તમ રહેઠાણ છે, તેને ઓળખીને તેમાં વસતાં પરમસુખથી આત્મા શોભે છે–તે
જ સુંદર છે. આવા સ્વઘરમાં આવતાં જ દુઃખના દહાડા દૂર થાય છે ને સુખનાં અગાધ
નિધાન પ્રગટે છે.
રહે છે પણ બીજારૂપે કદી થતા નથી; તેથી તેઓ પોતાના એકત્વસ્વરૂપે શોભે છે; તો આ
જીવપદાર્થ પણ પોતાના અનંત જીવધર્મોમાં સદા અંતર્મગ્ન રહે, પોતાના સ્વકીય શુદ્ધ
ગુણ–પર્યાયોમાં સ્વધર્મને ચુંબીને–તેમાં તન્મય રહીને વર્તે, ને વિરુદ્ધધર્મરૂપે (રાગાદિ
પરભાવરૂપે) ન વર્તે, તેમાં જ તેની શોભા છે. ચૈતન્યમય ગુણ–પર્યાયરૂપ જે પોતાના
સ્વધર્મો તેમાં જ જીવ શોભે છે; પરસાથે ભેળસેળ કરવા જાય ને ચેતનને બદલે
રાગપણે–દુઃખપણે વર્તે તે જીવને શોભતું નથી.
તેઓ એકબીજામાં જરાય ભળતાં નથી, સૌ જુદેજુદા પોતપોતાના સ્વગુણ–પર્યાયોમાં જ
રહે છે. આત્મા અને શરીર અનાદિકાળથી એકક્ષેત્રે રહેવા છતાં,