: ૧૮ : આત્મધર્મ : ચૈત્ર: ૨૪૯૮
પિંડ તેમાં ક્યાંય વિકલ્પનો–રાગનો–કર્મનો પ્રવેશ જ નથી. અહીં તો કહે છે કે
આવા તત્ત્વના અનુભવમાં નિર્મળપર્યાયના ભેદ પણ રહેતા નથી. ચૈતન્યતત્ત્વ રાગને
ઓળંગે, ભેદને ઓળંગે, પણ જ્ઞાન–દર્શનરૂપ પોતાના સ્વભાવને કદી ન ઓળંગે આવો
ચૈતન્ય ભગવાન હું છું. એમ ધર્મી અનુભવે છે. ધર્મીના ઉપયોગમાં ઉપયોગ સ્વરૂપ
આત્મા જ છે, તેના ઉપયોગમાં ક્રોધાદિ કોઈ ભાવો નથી. ઉપયોગ સ્વભાવમાં એકાગ્ર
થઈને ઉપયોગ પરિણમ્યો, તે જ ભેદજ્ઞાન છે, તે જ સંવર છે, તે જ ધર્માત્માનો અનુભવ
છે. તેમાં પરમ આનંદ છે.
આચાર્ય ભગવાન કહે છે કે હે જીવો! આવા આત્માને તમે અનુભવમાં
લ્યો.....એ જ જૈનશાસનનો પરમાર્થ છે.
[આ ૩૮મી ગાથાના પ્રવચનોમાં આપે ધર્માત્માના અનુભવનું વર્ણન વાંચ્યું;
હવે ૭૩ મી ગાથામાં પણ ધર્મીજીવ આત્માનો અનુભવ કઈ રીતે કરે છે તેનું સુંદર વર્ણન
છે, તે આપ આ અંકમાં જ વાંચશો.]
પાપના ઉદય વખતે....?
પ્રશ્ન:–પાપકર્મના ઉદય વખતે શું કરવું?
ઉત્તર:–ધૈર્યપૂર્વક આરાધનામાં અડગ રહેવું. પુણ્યના ઉદય વખતે જે
કરવાનું છે, પાપના ઉદય વખતે પણ તે જ કરવાનું છે. ધર્મીજીવ પુણ્યોદય
વખતે પણ તેનાથી ભિન્ન આત્મતત્ત્વની ભાવના અને આરાધનામાં વર્તે
છે, તેમ પાપના ઉદય વખતે પણ તેનાથી ભિન્ન આત્મતત્ત્વની ભાવના
અને આરાધનામાં વર્તે છે. એવું નથી કે પુણ્યના ઉદય વખતે કાંઈ જુદું
કરવાનું ને પાપના ઉદય વખતે તેથી કાંઈક બીજું કરવાનું હોય! ધર્મી
જીવ તો તે છે કે–‘પુણ્ય–પાપ જે સમ ગણે...’ પુણ્ય અને પાપ બંનેથી પાર
જ્ઞાનભાવરૂપે પોતે પોતાને વેદે છે–આવી ‘જ્ઞાનચેતના’ તે ધર્મીનું ચિહ્ન છે.
પુણ્ય અને પાપ એ બંનેના ફળ તો કર્મફળચેતનારૂપે સમાય છે,
જ્ઞાનચેતનામાં તે નથી. પાપકર્મના ઉદય વખતે પણ જ્ઞાનચેતનારૂપે રહેવું
તે ધર્મીનું કામ છે; અને વ્યવહારમાં તે વખતે વીતરાગી દેવ–ગુરુ–ધર્મનું
બહુમાન, ધૈર્યપૂર્વક વૈરાગ્ય ભાવનાઓ, ધર્માત્માઓનો વિશેષ સંગ, વગેરે
કર્તવ્ય છે. એ રીતે પાપના ઉદય વખતે પણ શૂરવીર થઈને આરાધનામાં
દ્રઢ રહેવું, પણ મુંઝાઈને આર્ત્તધ્યાન ન કરવું.