પરણી મારા ચૈતન્યનાથની સાથ,
હવે રાગનાં મીંઢોળ નહીં બાંધું;
લઈને ધર્મીએ તેનો કેવો અનુભવ કર્યો–તેનું આ સમયસારમાં વર્ણન છે.
આનંદસ્વરૂપ ભગવાન આત્મા, તેના સંગે જીવને રાગ થાય નહિ. આવા
થાય નહીં. જ્ઞાન અને રાગની એક જાત નથી. જ્ઞાન તો રાગથી ઊર્ધ્વ છે...જુદું રહીને
તેને જાણે છે; ને રાગનો નાશ થવા છતાં રાગ વગર જ્ઞાન તો ટકી રહે છે; એવો ઊર્ધ્વ–
જ્ઞાનસ્વભાવી આત્મા છે. આવા જ્ઞાનસ્વભાવનો જે સ્વામી થઈને પરિણમ્યો તે હવે
રાગનો સ્વામી કેમ થાય? અરે, રાગ તે કાંઈ આનંદના માર્ગ હોય? આનંદ અને તે પણ
અનંતકાળ ટકે એવો આનંદ, તેનું કારણ પણ એવું જ મહાન હોયને! રાગથી પાર એવું
જે જ્ઞાનનું સ્વસંવેદન–તે જ પરમઆનંદની પ્રાપ્તિનો માર્ગ છે. ગણધર–મુનીંદ્ર, ઈન્દ્રો–
મોટા રાજાઓ વગેરેની સભામાં ભગવાન મહાવીરે આવો માર્ગ બતાવ્યો હતો, અને
અત્યારે વિદેહમાં સીમંધર ભગવાન પણ સો ઈન્દ્રોની સભા વચ્ચે આવો જ માર્ગ બતાવી
રહ્યા છે. ત્યાંથી સાક્ષાત્ સીધો સાંભળીને કુંદકુંદાચાર્યદેવે આ સમયસારમાં તે જ માર્ગ
બતાવ્યો છે. આ વાતની સાક્ષી છે, એ વાત નજરે જોનારા જીવો છે. જગતના મહાન
ભાગ્યે અત્યારે આ વાત બહાર આવી છે.
જાણ્યા છે. અજીવનો સ્વામી અજીવ હોય, અજીવનો સ્વામી જીવ ન. હોય. જીવ પોતાના
જ્ઞાનસ્વભાવનો સ્વામી છે. જ્ઞાયકભાવ જ હું છું ને તેનાથી ભિન્ન રાગાદિ કોઈ પણ
પરભાવનો પરિગ્રહ મને નથી, તેનો સ્વામી હું નથી.–આવા ભેદજ્ઞાનમાં ધર્મીને સાચું
નિર્મમત્વ છે. તેને જ સ્વદ્રવ્યનું ગ્રહણ ને પરદ્રવ્યનો ત્યાગ છે. શ્રીમદ્ રાજચંદ્રજી ટૂંકા
શબ્દોમાં સરસ રહસ્ય સમજાવે છે કે–હે જીવ!