તેને ભાન થયું કે અરે, મારે જે વસ્તુને પ્રાપ્ત કરવી છે તે તો ‘ઊંચી’ છે, આ
છાયાથી તે વસ્તુ દૂર છે–જુદી છે. સાચી વસ્તુથી દૂર રહીને હું પ્રાપ્તિનો ઉદ્યમ કરું તે
ક્યાંથી પ્રાપ્ત થાય? તેમ સુખથી ભરપૂર એવી ચૈતન્યવસ્તુ અંતરમાં છે; તેને બદલે
પરભાવો અને સંયોગો–કે જેઓ છાયા જેવા છે, ચૈતન્યથી જુદા છે–દૂર છે, તેની
સામે જોયે સત્ય ચૈતન્યવસ્તુ પ્રાપ્ત થતી નથી. પણ ઊંચી દ્રષ્ટિવડે એટલે કે
શુદ્ધસ્વભાવની દ્રષ્ટિવડે જ સાચી ચૈતન્યવસ્તુ પ્રાપ્ત થાય છે. વસ્તુથી દૂર રહીને તેની
પ્રાપ્તિ–અનુભૂતિ કેમ થાય? માટે હે જીવ! તું પરથી લક્ષ હટાવીને તારી સ્વવસ્તુમાં
લક્ષને જોડ તો તને અપૂર્વ ચૈતન્યવસ્તુના આનંદનો અનુભવ તારામાં જ થશે.
પકડવાથી ચૈતન્યવસ્તુ પ્રાપ્ત થતી નથી. ચૈતન્યની સન્મુખતાથી જ ચૈતન્યની પ્રાપ્તિ
થાય છે. જે ચૈતન્યની જાત હોય તેના વડે જ ચૈતન્યની પ્રાપ્તિ થાય; જે ચૈતન્યની
જાત ન હોય તેના વડે ચૈતન્યની પ્રાપ્તિ ન થાય.
કર્યો; તે આંટા મારી–મારીને થાક્યો પણ એના હાથમાં કાંઈ ન આવ્યું. ક્યાંથી
આવે? સાચી વસ્તુ તો ત્યાં છે નહીં. જો ઊર્ધ્વદ્રષ્ટિ કરે તો સાચી વસ્તુ દેખાય.
અધોદ્રષ્ટિમાં સાચી વસ્તુ દેખાતી નથી, માત્ર તેની છાયા દેખાય છે,–વિભાવ દેખાય
છે. તેમ રાગ છે તે કાંઈ ચૈતન્ય નથી, તે તો ચૈતન્યની છાયા છે; તે રાગથી પાર
એવી ઊર્ધ્વદ્રષ્ટિ વડે સાચી ચૈતન્યવસ્તુ દેખાય છે, ને સાચી વસ્તુને દેખતાં જ
જીવને પરમતૃપ્તિ–શાંતિ–આનંદ થાય છે.
સ્વરૂપ માન્યું તેથી તે કુવામાં પડીને દુઃખી થયો. તેમ ચૈતન્યમૂર્તિ સિદ્ધરાજા પોતાનું
સાચું સ્વરૂપ ભૂલ્યો ને રાગાદિ પરભાવોરૂપ છાયાને પોતાનું સ્વરૂપ માનીને
ભવના કુવામાં પડ્યો હતો. પણ જ્યાં પોતાના સાચા સ્વરૂપનું તેને ભાન થાય છે
ત્યાં સિંહ જેવા પોતાના ચૈતન્ય પરાક્રમની સ્ફુરણા વડે કેવળજ્ઞાન પ્રગટ કરીને તે
ત્રણલોકનો રાજા થાય છે; પોતાના અદ્ભુત ચૈતન્યનિધિ આત્મવૈભવનો સ્વામી
થઈને ત્રણલોકમાં સૌથી શ્રેષ્ઠપણે તે સિદ્ધરાજા શોભે છે. જીવ પોતાનું સાચું સ્વરૂપ
સમજતાં સિંહરાજમાંથી સિદ્ધરાજ બની જાય છે, પશુમાંથી પરમાત્મા બની જાય છે.