: ૨૨ : “આત્મધર્મ” : પ્ર. વૈશાખ ૨૪૯૮ :
અનંતવાર શસ્ત્રપ્રહારથી મર્યો ને દુર્ગતિમાં ભમ્યો; અગ્નિમાં અનંતવાર બળી મર્યો પણ હું
સાચી મતિ ન પામ્યો; સિંહ–વાઘ અને સર્પોએ અનંતવાર અનેક દુઃખ દીધાં.
(૨૩) બિન સમાધિ યે દુઃખ લહે મૈં, અબ ઉર સમતા આઈ,
મૃત્યુરાજકૌં ભય નહિં માનો દેવૈ તન સુખદાઈ,
યાતૈં જબ લગ મૃત્યુ આવે, તબ લગ જપ તપ કીજૈ,
જપ–તપ બિન ઈસ જગકે માહીં, કોઈ ભી નહિં સીજૈ.
એ બધાં દુઃખ હું સમાધિ વગર પામ્યો; હવે મારા અંતરમાં સમતા પ્રગટી છે, હવે મને
મૃત્યુરાજનો ભય નથી, એ તો નવું સુખદાયક શરીર (સ્વર્ગ) આપનાર છે. માટે મૃત્યુપર્યંત જપ–
તપ કરવા યોગ્ય છે; જપ–તપ વગર આ જગતમાં કોઈ કલ્યાણ પામતું નથી.
(૨૪) સ્વર્ગ–સમ્પદા તપસોં પાવૈ, તપસોં કર્મ નસાવૈ,
તપ હી સોં શિવ–કામિનિપતિ હૂવૈ, યાસોં તપ ચિત્ત લાવૈ.
અબ મેં જાની સમતા બિન મુઝ, કોઊ નાહિં સહાઈ,
માત–પિતા સુત–બાંધવ તિરિયા, યે સબ હૈં દુખદાઈ.
સ્વર્ગસંપદા તપ વડે પમાય છે અને તપ વડે જ કર્મનો નાશ થાય છે; તપથી જ મોક્ષસુખ
પમાય છે, માટે તપમાં ચિત્તને જોડવું. હવે મેં જાણી લીધું છે કે, સમતા વગર બીજું કોઈ મને
સહાયક નથી; માતા–પિતા–પુત્ર–બંધુજનો–સ્ત્રી તે બધાંનો મોહ દુઃખદાયી છે.
(૨પ) મૃત્યુ સમયમેં મોહ કરે યે, તાતેં આરત હો હૈ,
આરતતેં ગતિ નીચી પાવૈ, યોં લખ મોહ તજ્યો હૈ.
ઔર પરિગ્રહ જેતે જગમેં, તિનસોં પ્રીત ન કીજૈ,
પરભવમેં યે સંગ ન ચાલૈ, નાહક આરત કીજૈ.
મૃત્યુસમયે તેનો મોહ કરતાં આર્ત્તધ્યાન થાય છે, અને આર્ત્તધ્યાનથી જીવ નીચી ગતિ
પામે છે, –એમ સમજીને મેં બધાનો મોહ છોડ્યો છે. જગતમાં બીજો પણ જે પરિગ્રહ છે તેનો મોહ
ન કરવો, કેમકે તે કાંઈ પરભાવમાં જીવની સાથે આવતા નથી, તો નાહક આર્ત્તધ્યાન શું કરવું?