સાથે મેળવાળી નથી. ચૈતન્ય સાથે તો અતીન્દ્રિયઆનંદને વીતરાગતા શોભે; ચૈતન્ય સાથે
રાગ ન શોભે. આવા આત્માની અનુભૂતિ થઈ ત્યાં ‘હું જ પરમેશ્વર છું’ એમ ધર્મી
નિઃશંક શ્રદ્ધે છે.––આનું નામ સમ્યગ્દર્શન.
ને ભેદજ્ઞાન થતાં જ્ઞાની રાગથી પાર અતીન્દ્રિયઆનંદના અમૃતનું ભોજન કરે છે; સદાય
આનંદનું જ ભોજન કરે છે. રાગનું ભોજન (રાગનો ભોગવટો) જ્ઞાનીની ચેતનામાં
એકક્ષણ પણ નથી. બંધ–અધિકારની શરૂઆતમાં એ વાત કરી છે કે પોતાની સહજ દશાને
પ્રગટ કરીને નાચતું–પરિણમતું જ્ઞાન સદા આનંદઅમૃતને ભોગવે છે; તે અત્યંત ઉદાર,
ધીરું, નિરાકુળ અને ઉપાધિ વગરનું છે. આવા જ્ઞાનરૂપે ધર્મીજીવ પરિણમ્યો છે, તે
જ્ઞાનમાં રાગાદિ કોઈ પરભાવ જરાપણ નથી, પરભાવો તેનાથી બહાર ને બહાર જ રહે
છે, જ્ઞાનમાં પ્રવેશતા નથી. જ્ઞાનનું આવું અચિંત્ય સામર્થ્ય છે કે રાગને જાણવા છતાં પોતે
રાગથી અલિપ્ત રહે છે.
સ્વાનુભવપ્રત્યક્ષથી જાણ્યો. ગતિ વગેરે વિભાવભાવોથી મારું એક ચૈતન્યસ્વરૂપ ભેદાઈ
જતું નથી; મારું ચૈતન્યસ્વરૂપ વિભાવપર્યાયોરૂપ થઈ ગયું નથી; ગતિ વગેરે અનેક ભાવો
તે રૂપે નહિ થતો હું મારા ચૈતન્યસ્વરૂપે સદા એક છું. ચારગતિરૂપ અશુદ્ધ અવસ્થાઓ કે
નવતત્ત્વ સંબંધી વિકલ્પો, તેમનાથી અત્યંત જુદો એકલા જ્ઞાયકસ્વભાવરૂપ હું મને
અનુભવું છું તેથી હું શુદ્ધ છું. જ્ઞાયકસ્વભાવથી એકત્વ છે તેથી આત્મા શુદ્ધ છે. ‘એક’ માં
અશુદ્ધતા ન હોય. બીજાનો (રાગાદિ પરભાવનો) સંબંધ લક્ષમાં લ્યો તો જ અશુદ્ધતા
થાય છે. તેથી કહે છે કે આત્માને રાગ–શરીરાદિ કર્મકૃત ભાવોથી અસંયુક્તપણું હોવા
છતાં અજ્ઞાની પોતાના આત્માને રાગાદિથી સંયુક્ત અનુભવે છે, તે પોતાના આત્માને
અશુદ્ધ જ દેખે છે; અને તે જ સંસારનું કારણ છે. પરભાવોથી અસંયુક્ત એવા શુદ્ધ
એકત્વ–વિભક્ત આત્માને દેખવો–અનુભવવો તે મોક્ષનું બીજ છે. કુંદકુંદભગવાને
સમયસાર દ્વારા આવા શુદ્ધ આત્માનો અનુભવ કરાવીને મહા ઉપકાર કર્યો છે.