Atmadharma magazine - Ank 342a
(Year 29 - Vir Nirvana Samvat 2498, A.D. 1972).

< Previous Page   Next Page >


PDF/HTML Page 7 of 49

background image
: ૪ : “આત્મધર્મ” : પ્ર. વૈશાખ ૨૪૯૮ :
થાય–એવો ઊંચો આ માલ છે, તે જેને ખપે તેઓ લ્યો. અહીં તો ભંડાર ખુલ્લા મુકી દીધા છે.
સમ્યગ્દર્શન થવાના કાળે જીવના ભાવ કેવા હોય છે તેની આ વ્યાખ્યા છે. આત્મા
પોતાના નિજરસથી જ અનંતગુણના અનાકુળ શાંત સ્વાદરૂપ પરિણમે છે. વિકલ્પનો સ્વાદ
રાગવાળો છે ને ચૈતન્યનો સ્વાદ રાગ વગરનો મહા આનંદરૂપ છે, –બંનેનો સ્વાદ જુદો છે.
જેણે ચૈતન્યનો સ્વાદ કદી ચાખ્યો ન હતો એવો જીવ તે સ્વાદ ચાખવા માટે પહેલાંં પોતાના
જ્ઞાનમાં કેવા આત્માનો નિર્ણય કરે છે, ને પછી તરત આત્માનો કેવો અનુભવ કરે છે, તેનું
આ વર્ણન છે. અહા, સમ્યગ્દર્શનની પ્રાપ્તિના કાળે આખુંય ધ્યેય બદલાઈ ગયું છે,
જ્ઞાનસ્વભાવને જ ધ્યેય બનાવતાં વિકલ્પ વગરના એકલા આનંદનો સ્વાદ આવ્યો છે. વિકલ્પ
વગરનો આવો આનંદ જીવે પહેલાંં કદી ચાખ્યો ન હતો, તે સ્વાદ સમ્યગ્દર્શન થતાં અનુભવમાં
આવ્યો.
આવી સમ્યગ્દર્શનાદિ પર્યાયરૂપે પરિણમેલા આત્માને જ અહીં ‘સમયસાર’ કહ્યો, તેને
શુદ્ધઆત્મા કહ્યો; કેમકે વિકલ્પો જુદા પડી ગયા, પણ શુદ્ધ પરિણતિ તો અંતરની અનુભૂતિમાં
અભેદ થઈ; વિકલ્પો તેમાં ન આવ્યા, કેમકે તે વિકલ્પો કાંઈ ચૈતન્યની જાત નથી, વિકલ્પો તો
જડની જાત છે. આવા ચૈતન્યતત્ત્વમાં પ્રવેશ કરવા માટે પ્રથમ જ્ઞાની પાસેથી શ્રવણ કરીને
પોતાના જ્ઞાનમાં તેનો નિર્ણય કરવો જોઈએ કે જ્ઞાનસ્વભાવી તત્ત્વ જ હું છું. આવા નિર્ણયના
જોરે જ્ઞાનને સ્વસન્મુખ કરીને અનુભવ થાય છે.
સમ્યગ્દર્શન પ્રગટ કરનાર જીવ પહેલાંં તો જ્ઞાનસ્વભાવી આત્માનો નિર્ણય કરે છે.
‘આત્મા એક જ્ઞાયકભાવ છે.’ એમ વીતરાગી સંતોએ શ્રુતમાં કહ્યું છે, તેના ભાવ–શ્રુતવડે
અંતરમાં વિકલ્પથી જરાક આઘો ખસીને તે જીવ એમ નક્કી કરે છે કે હું જ્ઞાનસ્વભાવ છું;
જ્ઞાનથી અન્ય કોઈ ભાવો હું નથી. આવા દ્રઢ નિર્ણયપૂર્વક જ્ઞાનને સ્વસન્મુખ કરતાં આત્માના
સમ્યક્સ્વભાવનો અનુભવ થાય છે; ત્યાં જ્ઞાનમાં કોઈ નય–પક્ષના વિકલ્પ રહેતા નથી.
નિર્ણય કોનો કરવો? હું જ્ઞાનસ્વભાવ છું–એમ નિર્ણય કરવો. તે નિર્ણય કોનાવડે
કરવો? જ્ઞાનવડે તે નિર્ણય થાય છે. વાણીવડે નહિ, વિકલ્પવડે નહિ, તેનાથી અધિક
ઈંદ્રિયાતીત જ્ઞાનવડે આત્મસ્વભાવનો નિર્ણય થાય છે.
ભગવાનના શ્રુતમાં તો આખા જગતનું વર્ણન છે; પણ તેમાં મારે પ્રયોજન મારા
જ્ઞાનસ્વભાવ સાથે છે; તેથી જીવ પ્રથમ શ્રુતજ્ઞાનવડે પોતાના જ્ઞાનસ્વભાવનો નિર્ણય