:૨૦: આત્મધર્મ : અષાઢ: ૨૪૯૮
જે જિનવચન અનુસાર જ બોલે છે, પોતે તેનું પાલન કરવામાં અશક્તિમાન હોય તોપણ,
વ્યવહારમાં પણ જે અસત્ય કહેતા નથી તે સત્યવાદી છે.
જે જીવરક્ષામાં તત્પર છે અને ગમનાગમનાદિ સર્વ કિયામાં તૃણમાત્રનો પણ છેદ ઈચ્છતા નથી
તેને સંયમભાવ છે.
આ લોક તેમજ પરલોકનાં સુખોથી નિરપેક્ષ થઈને જે સમભાવ ધારણ કરે છે તથા વિવિધ
કાયકલેશ કરે છે તેને નિર્મળ તપધર્મ છે.
જે મિષ્ટભોજનને, રાગ–દ્ધેષજનક ઉપકરણોને, તથા મમત્વના હેતુરૂપ સ્થાનોને છોડે છે તેને
ત્યાગધર્મ હોય છે.
ચેતન તેમજ અચેતન પદાર્થના પરિગ્રહને જે ત્રિવિધે સર્વથા છોડે છે, તથા લોકવ્યવહારથી જે
વિરકત છે તેને નિર્ગ્રંથપણું એટલે કે અકિંચનધર્મ હોય છે.
જે મહિલાઓના સંગને પરિહરે છે, તેના રૂપને પણ નીરખતો નથી, તથા કામકથા વગેરેથી
નિવૃત્ત છે તેને નવધા બ્રહ્મચર્ય હોય છે.
રણસંગ્રામમાં જે શૂરવીર છે તે કાંઈ ખરેખર શૂરવીર નથી; પણ તરુણીઓના કટાક્ષબાણ વડે
પણ જે વિકારને પામતો નથી તે જ શૂરવીરોમાં સાચો શૂરવીર છે.
આ દશપ્રકારરૂપ ધર્મ છે તે જ નિયમથી દશલક્ષણસ્વરૂપ ધર્મ છે; પરંતુ બીજા કે જ્યાં સૂક્ષ્મ
પણ હિંસા હોય તે ધર્મ નથી.
લબ્ધિહીન એવા મિધ્યાત્વસંયુક્ત જીવોને આવો જિનધર્મ અનાદિકાળથી અલબ્ધપૂર્વ છે,–પૂર્વ
કદી તેની પ્રાપ્તિ થઈ નથી.
આ દશપ્રકારના જે અલબ્ધપૂર્વ ધર્મ છે તે પાપકર્મનાં નાશક છે અને પુણ્યનાં જનક છે, પરંતુ
પુણ્યના અર્થે તે કર્તવ્ય નથી. (ઉત્તમ ધર્મોની સાથેના વિકલ્પવડે ઉત્તમપુણ્ય પણ થઈ જાય છે
પણ ધર્મનું સેવન પુણ્યના પ્રયોજનથી ન કરવું ધર્મ તો વીતરાગભાવ જ છે.
જે પુણ્યને પણ ઈચ્છે છે તેણે તો સંસારને જ ઈચ્છયો, કરણ કે પુણ્ય તો સદ્ગતિનો હેતુ છે,–
ગતિરહિત મોક્ષનો હેતુ તે નથી; નિર્વાણ તો પુણ્યના ક્ષયથી જ પમાય છે.