:૨૨: આત્મધર્મ : અષાઢ: ૨૪૯૮
એકત્વનો અનુભવ
અરે, એકત્વસ્વરૂપ આત્માની અનુભૂતિમાં ‘હું જ્ઞાન છું’ એટલો વિકલ્પ પણ જ્યાં નથી.
પાલવતો, ત્યાં બાહ્યલક્ષી બીજા રાગની તો શી વાત? ગુણભેદના એક સૂક્ષ્મ વિકલ્પની પણ
પક્કડ રહે ત્યાં સુધી એકત્વસ્વરૂપ શુદ્ધાઆત્મા શ્રદ્ધામાં–જ્ઞાનમાં કે વેદનમાં આવતો નથી.
આત્માના એકત્વમાં જે પરિણ્મ્યો તે સર્વે વિકલ્પથી જુદો થયો. જ્ઞાન અને વિકલ્પની સર્વંથા
ભિન્નતા તેણે જાણી–અનુભવી.
તત્ત્વવેદી ધર્માતમા એમ અનુભવે છે કે સર્વે વિભાગ વગરનું એક શુદ્ધ જીવાસ્તિકાય જ
અમારું સ્વતત્ત્વ છે, બીજું કાંઈ અમારું નથી.–આવા એકત્વનો અનુભવ કરનારા તત્ત્વવેદી
જીવ અત્યંત અલ્પકાળમાં જ અતિ અપૂર્વ સિદ્ધિને પામે છે.
વન–જંગલમાં વીતરાગી સંતો ક્ષણે ને પળે આવા અંર્તતત્ત્વને નિર્વિકલ્પ થઈને અનુભવે છે.
અહા, ધન્ય છે તે અનુભવની પળ! ધર્મી–ગૃહસ્થો પણ ઘરમાં ક્્યારેક આવો નિર્વિકલ્પ
અનુભવ કરે છે.
અહા, આવા પોતાના અંર્તતત્ત્વનો નિર્ણય કરે તો અંતરમાં ઊતરીને અનુભવ કરવાનો
અવસર આવે. સ્વદ્રવ્ય કેવું છે તેને ઓળખીને તે ઉપાદેય કરવા જેવું છે. ઉપાદેય કઈ રીતે
કરવું?–તેની સન્મુખ થઈને અનુભવ કર્યો એટલે તે ઉપાદેય થયું; અને તેનાથી વિરુદ્ધ બધા
વિભાવો હેય થઈ ગયા, તેમનું લક્ષ છૂટી ગયું.
જે એક સહજ જ્ઞાયકભાવ છે તે પરમતત્ત્વ છે, ને બીજા બધા ભેદ–ભંગ–રૂપ વ્યવહારભાવો તે
અપરમભાવ છે. પરભાવરૂપ જે શુદ્ધતત્ત્વ તેના અનુભવથી પ્રચુર આનંદસહિત આત્માનો
નિજવૈભવ પ્રગટે છે, તે મોક્ષમાર્ગ છે. માટે પરમભાવ જ અનુભવ કરવા યોગ્ય છે.
મોક્ષમાર્ગના શુદ્ધભાવમાં વ્યવહારના કોઈ ભેદ–ભંગનું આલંબન નથી, એક સહજ
પરમતત્ત્વનું જ આલંબન છે; તેના અનુભવથી જ સમ્યગ્દર્શન થાય છે,