રાગનો કોઈ અંશ ધર્મીને કદી પોતાના ચૈતન્યભાવપણે ભાસે નહિ. ચૈતન્યભાવરૂપ
પોતાને સદાય રાગથી જુદો ને જુદો અનુભવે છે– આવી સમ્યગ્દ્રષ્ટિની દશા છે. ભલે
અત્યારે ક્ષાયોપશમિકભાવે સમ્યક્ત્વ હોય પણ ધર્મીને તેમાં એવું જોર છે કે ક્ષાયિકભાવ
સાથે અપ્રતિહતપણે તેની જોડણી કરી દ્યે–આવી નિઃશંકતાના જોરથી આચાર્યદેવ કહે છે
કે અમારું જ્ઞાન રાગથી છૂટું પડ્યું છે તે હવે ફરીને કદી રાગ સાથે એક થવાનું નથી.
વિલક્ષણ હોવાથી અજ્ઞાનમય છે, તેઓ કાંઈ ચૈતન્યના સ્વભાવો નથી ધર્મીનો ચૈતન્ય
ભાવ તે અચેતન (રાગાદિ) ભાવોથી એવો જુદો પડ્યો કે અંશમાત્ર ભેળસેળ થાય
નહિ; જ્ઞાનનો કોઈ અંશ રાગમાંન ભળે ને રાગનો કોઈ અંશ જ્ઞાનમાં ન ભળે. જેમ
ચેતન–અચેતનને એકપણું કદી ન થાય, તેમ જ્ઞાન અને રાગને એકપણું કદી નથી. જ્ઞાન
રાગથી તદ્ન જુદું પડ્યું ત્યારે તો સમ્યક્ત્વ થયું. બધા વિકલ્પોથી ભિન્ન નિર્વિકલ્પ
ચૈતન્યની અનુભૂતિ થયા વગર સમ્યક્ત્વ થાય નહિ. ચૈતન્યની નિર્વિકલ્પ શાંતિમાં
રાગનો કોઈ વિકલ્પ સમાય નહીં.
વ્યવહારના વિકલ્પો તે કાંઈ પરમ તત્ત્વ નથી; પરમ તત્ત્વના અનુભવમાં–જ્ઞાનમાં–
શ્રદ્ધામાં તે વિકલ્પોનો અભાવ છે. સમ્યગ્દ્રષ્ટિ આવા અદ્ભુત તત્ત્વને અંતરમાં દેખે છે...
તેમાં કોઈ ભેદ–વિકલ્પ–રાગ કે પરનો સંબંધ દેખાતો નથી... દ્રવ્યમાં–ગુણમાં–પર્યાયમાં
શુદ્ધતા અનુભવાય છે; જે અશુદ્ધતા છે તે શુદ્ધ તત્ત્વના અનુભવથી બહાર છે. આવા
તત્ત્વને શુદ્ધ તત્ત્વરસિક જીવો અનુભવે છે. આ તત્ત્વમાં એકલી શાંતિ જ છે... એકલી
શાંતિનો સાગર આત્મા, તેમાં વિકલ્પોની અશાંતિ કેમ હોય? અરે જીવ! આવા શાંત
શુદ્ધ તત્ત્વનો રસિક થઈને તેને અનુભવમાં લે. આ એક જ તત્ત્વરસિક જીવોનું નિરંતર
કર્તવ્ય છે.
સાર છે.