: ૧૬ : આત્મધર્મ : ફાગણ : ર૪૯૯
શુદ્ધજ્ઞાનમાં જ છે. – ‘ઉપયોગ ઉપયોગમાં જ છે’ ઉપયોગમાં રાગાદિ જરાપણ નથી.
આવા ભેદજ્ઞાન વડે જ્ઞાનીને આત્માના અનુભવમાં આનંદના વેણલા વાયા છે.
અહા, વીતરાગમાર્ગ! એ તો અલૌકિક જ હોય ને! એનું ફળ પણ અનંતકાળ સુધી
અનંત આનંદની પ્રાપ્તિ છે. આવો આ માર્ગ, તે સાંભળવાનો ને અંતરમાં અનુભવ
કરવાનો આ અવસર મળ્યો છે. આવો માર્ગ સમજીને આત્મામાં સુખ પ્રગટે તે જ
આત્માનું જીવન છે. આત્માના સુખ વગરનું જીવન એને તે જીવન કોણ કહે? ભેદજ્ઞાન
વડે અંતરમાં રાગથી ભિન્ન શુદ્ધ ઉપયોગના અનુભવ વડે અતીન્દ્રિય સુખમય સાચું
જીવન ધર્મીને પ્રગટ્યું છે, તે જ ખરૂં જીવન છે. સંવર અધિકારની શરૂઆતમાં
આચાર્યદેવે એવા ભેદજ્ઞાનને અભિનંદ્યું છે. (भेदविज्ञानं अभिनन्दति...)
નિયમસારમાં આત્માનો પરમ સ્વભાવ બતાવતાં કહે છે કે અહો, આત્માના
પરમસ્વભાવના મહિમાની શી વાત? પરમાગમને વલોવી–વલોવીને સંતોએ ચૈતન્ય
પરમતત્ત્વ બહાર કાઢ્યું છે, દેવ–ગુરુ–શાસ્ત્રોએ આ પરમસ્વભાવનો મહિમા ગાયો છે.
આવા પરમ સ્વભાવને પોતાના અંતરમાં ભેદજ્ઞાનરૂપ તીક્ષ્ણબુદ્ધિવડે ઉપાદેય કરીને ધર્મી
જીવો તેની ભાવના કરે છે. જેની બુદ્ધિ તીક્ષ્ણ થઈ છે, – રાગથી જુદી થઈને
અતીન્દ્રિયરૂપે પરિણમીને અંતરસ્વભાવમાં ઘૂસી ગઈ છે–તે જીવને તે તીક્ષ્ણબુદ્ધિમાં
પોતાનો પરમ આત્મા જ ઉપાદેય છે. રાગબુદ્ધિવાળા જીવો આવા સ્વભાવને ઉપાદેય
કરી શકતા નથી.
અહો, મારું પરમાત્મતત્ત્વ સદાય આનંદ રસઝરતું છે, શુદ્ધોપયોગ વડે જ તેની
ભાવના થાય છે. શુદ્ધોપયોગ વડે નિજ પરમાત્મતત્ત્વની સમ્યક્ભાવનામાં તત્પર જીવને
નિયમથી મોક્ષમાર્ગ હોય છે. એને સદાય સુપ્રભાત છે એટલે આનંદની ધારા સદાય વર્તે
છે. અંતરમાં અતીન્દ્રિય આનંદના સ્વાદ વગર, બહારમાં તો બેસતા વર્ષ અનંતવાર
બેઠા, છતાં જીવ દુઃખી જ રહ્યો જ્યાં સુધી જ્ઞાનપ્રભાત ઊગે નહિ ને અજ્ઞાનઅંધારા ટળે
ભાવના કર. ચૈતન્યભાવનાથી જે આનંદયમય નવું વર્ષ બેઠું, તે એવું બેઠું કે ફરી કદી
અંધારું થાય નહિ કે દુઃખ આવે નહીં. આવા પરમસ્વભાવી આત્માને દ્રષ્ટિમાં લઈને
તેની ભાવના કરતાં મોક્ષમાર્ગ પ્રગટ્યો અને તેમાં દેવ–ગુરુ–શાસ્ત્રની વીતરાગી આજ્ઞા
પણ આવી ગઈ. જેણે આવી ભાવના કરી તેણે મોક્ષપુરીનો મંગલકુંભ સ્થાપ્યો.
સહજ એક જ્ઞાયકસ્વભાવરૂપ જે પોતાનું પરમ તત્ત્વ, તેમાં અંતર્મુખ શ્રદ્ધા–