: ફાગણ : ર૪૯૯ આત્મધર્મ : ૩૩ :
ગુણના એકરસની કોઈ પરમ અચિત્ય શાંતિ વેદાય છે. આચાર્યદેવ કહે છે કે અહો
જીવો! આવા આનંદનું વેદન કરો. અમે તો સતત આવા આનંદને વેદીએ છીએ ને તમે
પણ ભેદજ્ઞાન કરીને આવા આનંદને અનુભવો. અરે, ચૈતન્ય સિવાય બીજે ક્યાંય
આનંદની ગંધ પણ નથી. અંદર ભગવાન આત્માને દેખીને એકવાર તો તું આનંદિત
થા... રાજી થા! રાગને વેદી–વેદીને દુઃખમાં તો તેં અનંતો કાળ ગાળ્યો, હવે રાગ વગરનું
આવું સરસ–મજાનું આનંદમય ચૈતન્યતત્ત્વ અમે તને બતાવ્યું –તે અનુભવમાં લઈને
રાજી થા... પ્રસન્ન થા... આનંદિત થા.
વાહ રે વાહ! આવો આનંદમય મારો આત્મા સંતોએ મને બતાવ્યો. ભેદજ્ઞાન
વડે હવે મારા આત્માને હું જ્ઞાનરૂપ જ દેખું છું; મારું જ્ઞાન અણુમાત્ર પણ રાગાદિ સાથે
ભળતું નથી, છૂટું ને છૂટું રહે છે. જ્ઞાનથી વિપરીત એવા રાગાદિ ભાવોનો કોઈ અંશ મને
મારા ચૈતન્યપણે ભાસતો નથી. આ રીતે જ્ઞાન જ્ઞાનરૂપે જ રહેતું થકું, અને રાગ–દ્વેષ–
મોહરૂપે જરાય નહિ થતું થકું, શુદ્ધ આત્માને ઉપલબ્ધ કરે છે–અનુભવે છે; એટલે તેને
રાગ–દ્વેષ–મોહના અભાવરૂપ સંવરધર્મ થાય છે. શુદ્ધોપયોગપૂર્વક આવી આનંદમય
સંવરદશા–સમ્યગ્દર્શન ને ભેદજ્ઞાન થાય છે, તે અભિનંદનીય છે, તે પ્રશંસનીય છે.
અહો, વીતરાગનો માર્ગ કોઈ અલૌકિક છે;
એમાં રાગનો કોઈ કણિયો સમાય નહીં.
આવો વીતરાગમાર્ગ જયવંત છે.
ભેદજ્ઞાની જીવની જ્ઞાનપરિણતિ અદ્ભુત–અલૌકિક હોય છે. જેમ સોનું ચારેકોર
અગ્નિના ભડકા વચ્ચે પણ સોનું જ રહે છે, તે સોનું કાંઈ અન્યરૂપ થઈ જતું નથી કે
બળી જતું નથી; તેમ રાગથી ભિન્ન પડીને આનંદધામનો જેણે સ્વાદ ચાખ્યો છે એવું
આત્માનું શુદ્ધજ્ઞાન, તે જ્ઞાન અનેકવિધ કર્મોદયની વચ્ચે વર્તવા છતાં પણ જ્ઞાન તો
જ્ઞાનરૂપ જ રહે છે, તે જ્ઞાન કાંઈ રાગાદિરૂપ કે કર્મરૂપ થઈ જતુ નથી. સંયોગની
અનુકૂળતામાં તે ઓગળતું નથી કે પ્રતિકૂળતામાં બળતું નથી, એ તો પરમભાવપણે જ
પોતાને વેદતું થકું શાંતિને જ વેદ્યા કરે છે; એટલે તેને કર્મોની નિર્જરા જ છે.
પાંડવ ભગવંતો મુનિદશામાં શત્રુંજય ઉપર ધ્યાનમાં હતા ને દુર્યોધનના ભાણેજે
અગ્નિનો ઘોર ઉપસર્ગ કર્યો; શરીરનાં રજકણો બળવા માંડયા, પણ તે વખતેય તે
મુનિવરોનું જ્ઞાન તો શાંતરસમાં તરબોળ છે, તે જ્ઞાન બળતું નથી, શાંતિ ખસતી નથી.
અહો, એ મુનિવરો બળતા નથી પણ અંદરની શાંતિમાં ઠર્યા છે. ચૈતન્યના