: ૬ : આત્મધર્મ : ફાગણ : ર૪૯૯
મુનિદશામાં વીતરાગી ચારિત્રના મહા આનંદની શી વાત? આવા આનંદમય
સમ્યગ્દર્શન–જ્ઞાન–ચારિત્રપરિણતિ તે મોક્ષરૂપ મહા આનંદનો ઉપાય છે.
આત્માનો આખો સ્વભાવ આનંદમય છે, તે પોતે આનંદરૂપે પ્રગટે છે.
• શુદ્ધ રત્નત્રય પરિણતિરૂપે થયેલ આત્મા તે પોતે વાસ્તવિક અભેદ મોક્ષમાર્ગ છે;
તેમાં રાગાદિની અપેક્ષા નથી એટલે તે નિરૂપચાર અભેદ–રત્નત્રય છે. અહો!
વીતરાગમાર્ગમાં આવા આનંદકારી રત્નો પડ્યા છે; અંદર અતીન્દ્રિયઆનંદનો
સાગર ડોલે છે–તેમાં નજર નાંખતાં સમ્યગ્દર્શનાદિ રત્ન પમાય છે, તે પણ
આનંદકારી છે. વચ્ચે રાગાદિ વ્યવહાર આવે તે કાંઈ આનંદરૂપ નથી, ને તે કાંઈ
મહા આનંદનો ઉપાય નથી. શુદ્ધ આત્માના આશ્રયે જે રાગ વગરના
અભેદરત્નત્રય છે તે જ આનંદરૂપ છે, ને તે જ મહા આનંદરૂપ મોક્ષનો
ઉપાય છે.
• શ્રી જિનભગવંતો આવા ઉપાયથી મોક્ષ પામ્યા, ને આવો જ ઉપાય જગતને
કહ્યો; તે માર્ગને જે જાણે છે તે જીવ આસન્ન ભવ્ય છે, તે ફરીને માતાના ઉદરમાં
પૂરાતો નથી, અલ્પકાળમાં જન્મ–મરણથી છૂટીને મોક્ષસુખ પામે છે. અહા,
આવા ચૈતન્યસાધ્યને જેણે સાધ્યું તેને હવે અસાધ્યપણું કેવું? રોગાદિ પ્રસંગે પણ
તેનું સાધ્ય છૂટતું નથી, તે અસાધ્ય થતો નથી, પોતાના ચૈતન્યસાધ્યરૂપ ધ્યેય
પ્રત્યે તે જાગૃત છે, એકક્ષણ પણ સાધ્યને તે ભૂલતો નથી; સાધ્યને સાધતો થકો
મહા આનંદને પામે છે. સ્વસન્મુખ થઈને આવા આનંદની ભાવના કરવા
જેવી છે.
• અરે, આવા મહા આનંદનો લાભ લેવાની કોને ભાવના ન હોય? આત્માનો
પરમ આનંદ–તેમાં બીજા કોઈની અપેક્ષા નથી. આવો નિરપેક્ષ આનંદમાર્ગ
બતાવીને સંતોએ અપૂર્વ કરુણા કરી છે. અરે જીવો! એકવાર કુતૂહલ કરીને
અંદર જોવા તો આવો. વીતરાગી સંતો જેના આટલા–આટલા વખાણ કરે છે...
આટલો પરમ મહિમા કરે છે. તે તત્ત્વ અંદરમાં કેવું છે! એમ આશ્ચર્યથી તે
તત્ત્વને એકવાર દેખો તો ખરા! એને દેખતાં મહા આનંદ થશે. એમાં ડોકિયું
કરતાં તને એવી શાંતિ અનુભવાશે કે જેમાં સંસારના દુઃખની ગંધ પણ નહીં રહે.
અરે, એકવાર આ ચૈતન્યના નિર્વિકલ્પરસ પીવા તો અંદરમાં આવ, જીવનના
સાચા લ્હાવા તો આમાં છે. અહા, તારા નિજરૂપને તો દેખ, આનંદમય તારું
અકૃત્રિમ રૂપ મહા સુંદર છે, તેને જો તો ખરો, લોકો મોઢું સારું દેખાડવા