: ૩૪ : આત્મધર્મ : વૈશાખ : ૨૪૯૯
પ. રાગમાં આકુળતા છે, તેમાં આનંદ નથી; છતાં જે રાગમાં આનંદ માને છે
તે અતત્માં તત્બુદ્ધિ કરે છે, તે મિથ્યાબુદ્ધિ છે, ને તે મિથ્યાબુદ્ધિ પરાશ્રિત
પરિણમનથી મહા ખેદ ઉપજાવે છે.
૬. જ્ઞાનની સાથે તો આનંદની ઉત્પત્તિ છે. જ્ઞાનની સાથે રાગની ઉત્પત્તિ
નથી. કેવળજ્ઞાન તે આનંદનું જ ધામ છે, તેમાં અંશમાત્ર દુઃખ કે
આકુળતા નથી.
૭. જ્યાં જ્ઞાનસ્વરૂપ આત્માનો અનુભવ થયો ત્યાં જ્ઞાની થયેલો આત્મા
પરભાવના કાર્યને કરતો નથી; જ્ઞાનીના કાર્યને અને રાગાદિપરભાવોને
ભિન્નભિન્નપણુ છે.
૮. મારો આત્મા જ જ્ઞાન ને આનંદસ્વરૂપ છે–એવો નિર્ણય કરવાની જેને ધૂન
લાગી, તેના પ્રયત્નનો ઝૂકાવ સ્વસન્મુખ વળ્યા કરે છે; રાગ તરફ તેનો
ઝૂકાવ રહેતો નથી; રાગથી પાછી ખસીને તેની પરિણતિ અંતરમાં વળે છે.
૯. જ્ઞાનના અચિંત્ય મહિમાનું ચિંતન સંસારના સર્વ ક્લેશને ભૂલાવી દે છે.
ચિત્તની અત્યંત નિશ્ચલતા વડે જ જ્ઞાનસ્વભાવ સધાય છે. ચિત્તની
નિશ્ચલતા વગર સ્વાનુભવ થાય નહિ.
૧૦. આત્મામાં અતીન્દ્રિયઆનંદ અને અતીન્દ્રિયજ્ઞાન છે તે જ ઉપાદેય છે–એવા
નિર્ણયમાં સમ્યક્ત્વ થાય છે. કેવળી ભગવાનના જ્ઞાન ને આનંદનો
નિર્ણય કરનારને પોતામાં સ્વસન્મુખતાથી તેનો નમૂનો આવી જાય છે.
૧૧. પૂર્ણ સાધ્યને ઓળખીને, તે સાધ્યના સ્વીકારપૂર્વક સાધકભાવ વર્તી રહ્યો
છે. પૂર્ણ સાધ્યને સ્વીકારનાર જ્ઞાને રાગાદિ બાધકભાવોને પોતાથી જુદા
જાણ્યા....તે જ્ઞાન રાગાદિ પરભાવથી જુદું પડીને સ્વભાવ તરફ પરિણમતું
સાધક થયું, આનંદરૂપ થયું.
૧૨. સમ્યગ્દ્રષ્ટિનું ધ્યેય નિજાત્મા છે, કેમકે તેમાં આનંદ છે. સ્વધ્યેયે જે
અતીન્દ્રિય આનંદ પ્રગટ્યો તે જ ખરો આનંદ છે. બાહ્ય વિષયોમાં ક્્યાંય
આનંદ છે જ નહિ.
૧૩. આનંદ આત્માના સ્વભાવમાં ભર્યો છે; તેથી જે પરિણામમાં તે સ્વભાવનો
આશ્રય હોય તેમાં જ આનંદ હોય. નિમિત્તોમાં કે વિભાવમાં આનંદ નથી;
તેથી જે પરિણામમાં નિમિત્તનો આશ્રય હોય તેમાં આનંદ ન હોય.