: ૨૪૯૯ : જેઠ આત્મધર્મ : ૩૯ :
જીવ ક્રોધથી અંધ બનીને પોતે પોતાને કેવું નુકશાન કરે છે તેનું એક સ્થૂળ
દ્રષ્ટાંત:–બે માણસોને એકબીજા સાથે દુશ્મનાવટ થઈ; બંનેનું ઘર આજુબાજુમાં જ હતું.
એકે ક્રોધથી વિચાર્યું કે હું સામાનું ઘર બાળી નાખું. તે– અનુસાર સામાનું ઘર બાળી
નાંખવા તેના ઘરમાં અગ્નિ ફેંકીને ભાગ્યો. પણ બીજો માણસ તે દેખી ગયો; પોતાનું
ઘર બળતું હોવા છતાં ક્રોધથી તેણે વિચાર્યું કે, જો ઘર ઠારવા રોકાઈશ તો આ શત્રુ
ભાગી જશે;–માટે તેને પકડું. એમ તેને પકડવા તેની પાછળ ગયો; અને પછી પાછો
આવીને જુએ છે તો પોતાના ઘરનું નામનિશાન ન મળે... આગમાં બધુંય ભસ્મીભૂત!
તે દેખીને તેને પસ્તાવો થયો કે અરેરે! શત્રુ ઉપર ક્રોધ કરવા કરતાં મેં પોતે મારા
ઘરની આગ ઠારી હોત તો મારું ઘર ન બળત...તેમ જીવને કાંઈક પ્રતિકૂળતાનો પ્રસંગ
આવતાં સામા ઉપર તે ક્રોધ કરે છે, એ ક્રોધ વડે પોતે પોતાના સ્વઘરની શાંતિને બાળે
છે; પણ ક્રોધાગ્નિ બુઝાવીને પોતે પોતાના શાંત પરિણામમાં રહે તો એને કંઈ જ
નુકશાન ન થાય, ને પોતાની આત્મિકશાંતિ મળે. આ રીતે પ્રતિકૂળતામાં ક્રોધ–એ
દુઃખથી બચવાનો ઉપાય નથી, પણ શાંતિ એ જ દુઃખથી બચવાનો ઉપાય છે જગતનો
કોઈ શત્રુ તારી જે શાંતિને હણવા સમર્થ નથી તે શાંતિને તું પોતે જ ક્રોધ વડે કેમ હણે
છે? ન હણ, નહણ.
જ્યાં ક્રોધ છે ત્યાં દુઃખ છે... જ્યાં શાંતિ છે ત્યાં સુખ છે.
સૂચના:– આત્મધર્મના ગતાંકમાં ૮૪ બોલની રત્નમાળા છપાયેલ છે, તેમાં
૪૦ મા પાને, ૬૪ નંબરનો બોલ અધૂરો છપાયેલ છે, એ આખો બોલ નીચે મુજબ છે–
“અે પ્રાણોની સંતતિ તોડીને તારે સિદ્ધપદનું જીવન પ્રાપ્ત કરવું હોય તો
એકને જ અવલંબીને તેમાં સુનિશ્ચિળ થા.–એવી દશા થતાં જડ પ્રાણોના ધારણરૂપ
સંસાર–સંતતિનો છેદ થશે, ને અશરીર અતીન્દ્રિય પરમ જ્ઞાનાનંદમય જીવન પ્રગટશે.
જ્ઞાન ચેતના
જબલગ જ્ઞાનચેતના ન્યારી તબલગ જીવ વિકલ સંસારી,
જબ ઘટ જ્ઞાન ચેતના જાગી તબ સમકિતી સહજ વૈરાગી.
સિદ્ધસમાન રૂપ નિજ માને પર સંયોગભાવ પરમાણે,
શુદ્ધાતમ અનુભૌ અભ્યાસે ત્રિવિધ કર્મકી મમતા નાસે.