: અષાઢ : ૨૪૯૯ આત્મધર્મ : ૧૭ :
શુદ્ધાત્માના જ આશ્રય કરવા યોગ્ય છે, અને વ્યવહાર આશ્રય કરવા જેવો નથી.
* હવે એ રીતે સમ્યગ્જ્ઞાનમાં:– ભગવાને કહેલા આચારાંગાદિ શાસ્ત્રોનું
પરસન્મુખી જ્ઞાન કરે, પણ જો શાસ્ત્રોના શબ્દોથી પાર શુદ્ધાત્માનો આશ્રય કરીને તેને ન
જાણે તો તે જીવને સમ્યગ્જ્ઞાન હોતું નથી.
– અને, જો શુદ્ધાત્માની સ્વસન્મુખ થઈને તેનું જ્ઞાન કર્યું તો, ત્યાં શાસ્ત્રોના
શબ્દોનું જ્ઞાન હો કે ન હો – તો પણ સમ્યગ્જ્ઞાનનો સદ્ભાવ જ છે. આ રીતે શુદ્ધાત્માના
જ આશ્રયે સમ્યગ્જ્ઞાન હોવાનો નિયમ સિદ્ધ થયો. તેથી સમ્યગ્જ્ઞાન માટે મુમુક્ષુએ
નિશ્ચયરૂપ શુદ્ધાત્મા જ આશ્રય કરવાયોગ્ય છે, અને વ્યવહારનો આશ્રય કરવા જેવો
નથી.
* એ જ રીતે સમ્યક્ચારિત્રમાં:– જિનદેવે કહેલા છકાયજીવોની રક્ષારૂપ અહિંસા
વગેરે પંચમહાવ્રતના શુભપરિણામ હોવા છતાં, તે શુભથી પાર એવા શુદ્ધાત્માનો
આશ્રય કરીને તેમાં જો ન ઠરે તો તે જીવને સમ્યક્ચારિત્ર હોતું નથી.
અને, જે જીવ શુદ્ધાત્માની સન્મુખ થઈને તેમાં લીન થયો છે તેને છકાયજીવોની
રક્ષા વગેરેના વિકલ્પો હો કે ન હો –તોપણ સમ્યક્ચારિત્રનો સદ્ભાવ જ છે. આ રીતે
શુદ્ધાત્માના જ આશ્રયે સમ્યક્ચારિત્ર હોવાનો નિયમ સિદ્ધ થયો. તેથી સમ્યક્ચારિત્ર
માટે પણ મુમુક્ષુએ નિશ્ચયરૂપ શુદ્ધાત્મા જ આશ્રય કરવા યોગ્ય છે, અને વ્યવહારનો
આશ્રય છોડવા જેવો છે. –
વ્યવહારનય એ રીત જાણ નિષિદ્ધ નિશ્ચયનય થકી,
નિશ્ચયનયાશ્રિત મુનિવરો પ્રાપ્તિ કરે નિર્વાણની. (૨૭૨)
અહો, સ્વાશ્રયરૂપ નિશ્ચય સમ્યગ્દ્રર્શન–જ્ઞાન–ચારિત્રનો નિયમ બતાવીને
આચાર્યદેવે મોક્ષમાર્ગનું સ્વરૂપ સ્પષ્ટ સમજાવ્યું છે. સ્વાશ્રયે પ્રગટેલી સમ્યક્ત્વાદિ
શુદ્ધપર્યાયોને આત્મામાં અભેદ કરીને તેને શુદ્ધ આત્મા જ કહ્યો. અને આત્માને ભૂલીને
એકલા પરાશ્રયે જે પરસન્મુખી ભાવો થયા તેને પરમાં અભેદ કર્યાં, પરસન્મુખી
ભાવમાં આત્મા તો ન આવ્યો, અરે, જેમાં આત્મા ન આવે, જેમાં આત્માની શાંતિનું
વેદન ન આવે એને તે શ્રદ્ધા–જ્ઞાન–ચારિત્ર કોણ કહે? – એને મોક્ષનું કારણ કોણ કહે?
સમ્યગ્દ્રર્શનમાં તો અપૂર્વ શાંતિના વેદનસહિત આખો આત્મા આવ્યો છે;