Atmadharma magazine - Ank 357
(Year 30 - Vir Nirvana Samvat 2499, A.D. 1973).

< Previous Page   Next Page >


PDF/HTML Page 23 of 41

background image
: ૨૦ : આત્મધર્મ : અષાઢ : ૨૪૯૯
મોક્ષના કારણરૂપ ભેદજ્ઞાન
તે ભેદજ્ઞાનમાં આનંદનો રસ ઝરે છે
(સમયસાર – મોક્ષઅધિકાર પ્રવચનોમાંથી)
જ્ઞાનને અને રાગને સર્વથા જુદાપણું
છે. જ્ઞાનલક્ષણ દ્વારા, રાગાદિથી સર્વથા
ભિન્ન શુદ્ધઆત્માને અનુભવવો, તે જ
મોક્ષનું સાધન છે.
* * * * *
મોક્ષઅધિકારના મંગલાચરણમાં પ્રથમ તો કૃતકૃત્ય જ્ઞાનને વિજયવંત કહ્યું તે
જ્ઞાને આત્માને બંધનથી સર્વથા છૂટો પાડીને મુક્ત કર્યો છે, અને તે સહજ પરમ
આનંદથી ભરેલું સરસ છે. જ્ઞાનનો વીતરાગી આનંદરસ એ જ સાચો રસ છે, બાકી
રાગાદિ તો આકુળતાવાળા નીરસ છે. રાગાદિ બંધને અને જ્ઞાનરૂપ આત્માને જુદા
પાડનારું આવું જ્ઞાન જ મોક્ષનું ખરૂં સાધન છે. બીજા કોઈ સાધનથી મોક્ષ પમાતો નથી.
ભેદજ્ઞાનરૂપ પ્રજ્ઞાવડે જ્ઞાન અને રાગની ભિન્નતાનો વારંવાર અભ્યાસ કરી કરીને જ્ઞાન
જ્યાં રાગથી ભિન્ન પડીને અંતર્મુખ સ્વભાવમાં વળ્‌યું ત્યાં શુદ્ધઆત્માની અનુભૂતિમાં
રાગનું વેદન ન રહ્યું – એનું નામ ભેદજ્ઞાન છે, તે જ પ્રજ્ઞાછીણી છે, ને તે જ મોક્ષનું
સાધન છે.
માત્ર બંધનના વિચાર કર્યાં કરે, કર્મના અનેક પ્રકારોને જાણ્યા કરે, પણ જો
જ્ઞાનને આત્માના સ્વભાવ તરફ વાળીને બંધથી છૂટો ન પડે – તો તે જીવને મોક્ષનો
ઉપાય થતો નથી. શુભભાવથી બીજા વિકલ્પો છોડીને, કર્મબંધથી છૂટવાના વિચારમાં
ચિત્તને રોક્યા કરે ને તેનાથી મોક્ષ થઈ જશે એમ માને, તો કહે છે કે ભાઈ! બંધન
વગરનો જ્ઞાનસ્વરૂપ તારો આત્મા કેવો છે તેને જાણ્યા વગર તારો બંધનથી છૂટકારો
થાય નહીં. કર્મનો વિચાર કરી કરીને જ્ઞાનને તો તેં રાગમાં જ રોકી દીધું છે, એટલે
શુભરાગને મોક્ષનું સાધન માનીને તારી બુદ્ધિ અંધ થઈ ગઈ છે; માત્ર બંધનના શુભ
વિચારથી મુક્તિ થતી નથી, પણ બંધનને છેદવાથી મુક્તિ થાય છે.