પરથી જુદો છે એમ કહેતાં જ આત્મા પોતાના સ્વભાવથી પરિપૂર્ણ, સ્વાધીન અને
પરના આશ્રય વગરનો નિરાલંબી સિદ્ધ થાય છે. આવા આત્માને જાણવો–માનવો તે જ
હિતનો ઉપાય છે, તે જ કલ્યાણ છે, તે જ ધર્મ છે, તે જ મંગલ છે.
આનંદ માટે કોઈ પર ચીજની જરૂર નથી. આ પ્રમાણે પોતાના જ્ઞાનાનંદસ્વભાવી
આત્માનો સ્વીકાર કર્યા વગર કોઈ જીવ ધર્મ કરી શકે નહિ. આ આત્મસ્વભાવ
આબાળગોપાળ સર્વે જીવોને સમજાય તેવો છે; દરેક જીવોએ સુખ માટે આવો
આત્મસ્વભાવ જ સમજવાનો છે. અહીં આચાર્યદેવ તે સ્વભાવ સમજાવે છે.
ભગવાનની દિવ્યવાણી, ગુરુઓની વાણી કે સૂત્રોના શબ્દો તે બધા દ્રવ્યશ્રુત છે; તેના
આધારે આ આત્માનું જ્ઞાન થતું નથી. સાક્ષાત્ સર્વજ્ઞભગવાન, ગુરુ કે શાસ્ત્રના લક્ષે
રાગમાં અટકીને જે જ્ઞાન થાય તે પણ દ્રવ્યશ્રુત જેવું છે. દેવ અને ગુરુના આત્માનું જ્ઞાન
તેમનામાં છે, પરંતુ આ આત્માનું જ્ઞાન તેમનામાં નથી. જીવ પોતાના સ્વભાવ તરફ
વળીને જ્યારે સાચું સમજે છે ત્યારે દ્રવ્યશ્રુતને નિમિત્ત કહેવાય છે; પણ દેવ–ગુરુ–
શાસ્ત્રના રાગથી આત્મસ્વભાવ સમજાતો નથી. દેવ–ગુરુની વાણીથી તેમજ શાસ્ત્રોથી
આ આત્મા જુદો છે. દ્રવ્યશ્રુત તો અચેતન છે, તેમાં કાંઈ જ્ઞાન રહેલું નથી, માટે તે
દ્રવ્યશ્રુત પોતે કાંઈ જાણતું નથી, ને દ્રવ્યશ્રુતના લક્ષે આત્મા સમજાતો નથી. આત્મા
પોતે જ્ઞાનસ્વભાવી છે, તે જ્ઞાનસ્વભાવની સન્મુખતાથી જ આત્મા જણાય છે.
જાણવાનો પોતાનો જ સ્વભાવ છે.
રાગથી જુદો પડીને, વર્તમાન જ્ઞાનને અંદર રાગરહિત ત્રિકાળી જ્ઞાનસ્વભાવ તરફ વાળે
તો પોતાનો આત્મસ્વભાવ જણાય. વર્તમાન જ્ઞાનપર્યાયને પર તરફ રાગમાં એકાગ્ર કરે
તો અધર્મ થાય છે, ને પોતાના ત્રિકાળી જ્ઞાનસ્વભાવ તરફ વાળીને ત્યાં એકાગ્ર કરે તો
ધર્મ થાય છે. જ્ઞાનસ્વભાવના આધારે જે જ્ઞાન થાય તે સમ્યગ્જ્ઞાન છે. પર દ્રવ્યો આ