: ૨૨ : આત્મધર્મ : કારતક : ૨૫૦૦
ચારિત્રરૂપ તીર્થંની ઉપાસના કરવી. દ્રવ્યલિંગ તો શરીરાશ્રિત હોવાથી પરદ્રવ્ય છે, તે
કાંઈ મોક્ષનું કારણ નથી.
દ્રવ્યલિંગને શરીરાશ્રિત કહ્યું તેમાં વ્રત–મહાવ્રતના શુભવિકલ્પો પણ સમજી
લેવા, કેમકે તે પણ પરદ્રવ્યને જ આશ્રિત છે, તેથી તે મોક્ષનું કારણ નથી.
મોક્ષનું કારણ તો સ્વદ્રવ્યને આશ્રિત જ હોય; સ્વદ્રવ્યને એટલે કે આત્માના
સ્વભાવને આશ્રિત એવા જે સમ્યગ્દર્શન–જ્ઞાન–ચારિત્ર તે જ મોક્ષમાર્ગ છે,–એમ કહે
છે....
–‘કોણ કહે છે?’ કે ભગવાન જિનદેવો કહે છે. સર્વે જિનેન્દ્રભગવંતોએ
શુદ્ધજ્ઞાનના આશ્રયે (એટલે કે શુદ્ધ આત્માના આશ્રયે) જ મોક્ષમાર્ગની આરાધના કરી;
ને તે જિનભગવંતોએ બીજા મુમુક્ષુ શ્રોતાજનોને પણ એ જ મોક્ષમાર્ગ કહ્યો.
ગીરનાર વગેરે મોક્ષધામની યાત્રાનો ભાવ કુંદકુંદઆચાર્ય જેવા મહા સંતોને પણ
આવ્યો હતો, તેઓ ગીરનારજીતીર્થની યાત્રાએ પધાર્યા હતા, એવો બહુમાનનો વિકલ્પ
ધર્મીને આવે છે. શ્રીમદ્ રાજચંદ્રજી પણ દક્ષિણદેશના પર્વતો નીહાળીને બહુમાનથી કહે છે
કે અહો! એ તરફના નગ્ર ઊંચા
અડોલવૃત્તિથી ઉભેલ પહાડ નીરખી
સ્વામી કાર્તિકેયાદિ (મુનિઓ)ની અડોલ
વૈરાગ્યમય દિગમ્બરવૃત્તિ યાદ આવતી
હતી. તે સ્વામી કાર્તિકેયાદિને નમસ્કાર.
જુઓને! બાહુબલી ભગવાન
કેવા અડોલ ઊભા છે! જાણે મોક્ષને કેમ
સાધ્યો તે દર્શાવી રહ્યા હોય! ! એવો અદ્ભુત દેખાવ છે.
–આ રીતે મોક્ષમાર્ગના પ્રેમીને તીર્થધામ પ્રત્યે પણ બહુમાનનો ભાવ આવે છે.
રત્નત્રયરૂપે પરિણમેલ જીવને પણ ‘તીર્થ’ કહેવાય છે, કેમકે જેનાથી તરાય તે તીર્થ છે;
રત્નત્રયરૂપ નૌકાવડે તે સંસારને તરે છે માટે તે તીર્થ છે. અનુભવની પ્રીતિવાળા
મુમુક્ષુજીવને આવા પરમાત્મા કે ધર્માત્મા પ્રત્યે પરમ પ્રીતિ ને બહુમાન
આવે છે.