: ૨૮ : આત્મધર્મ : માગશર : રપ૦૦
* જ્ઞાનનું જીવન કાંઈ પરજ્ઞેયના અવલંબને નથી; એટલે જ્ઞેયના નાશથી જ્ઞાન
કાંઈ નાશ પામતું નથી; જ્ઞાન તો પોતાના જ્ઞાનસ્વભાવના આધારે જ પરિણમતું થકું
જીવંત વર્તે છે.–આવા જ્ઞાનને ધર્મીજીવ અનેકાન્તદ્રષ્ટિથી દેખે છે, એટલે પર્યાયનો પલટો
થવા છતાં તેને પોતાના નાશની શંકા નથી, ભય નથી.
* અનેકાંતરૂપ પ્રાણવગરનું તો બધું મડદા સમાન છે અર્થાત્ મિથ્યા છે.
અનેકાન્ત તે સમ્યક્ જીવન છે, તેમાં પરથી ભિન્ન પોતાના અનંત ચૈતન્યભાવો સહિત
આત્મા સત્પણે વેદાય છે, ને સમ્યગ્દર્શન–જ્ઞાન–આનંદ વગેરે પ્રગટે છે.
* જ્ઞાનનું સત્પણું જ્ઞાનભાવથી છે, જ્ઞાનનું સત્પણું રાગભાવમાં નથી.
જ્ઞાનભાવપણે આત્મા છે ને રાગાદિ પરભાવપણે આત્મા નથી–એવું અપૂર્વ ભેદજ્ઞાન
અનેકાન્તના બળે જ થાય છે. જ્ઞાન તે જ્ઞાન છે, ને જ્ઞાન તે રાગ પણ છે–એમ
અનુભવાતું નથી. જ્ઞાનના અનુભવમાં રાગનો અનુભવ નથી, ને રાગના વેદનમાં
જ્ઞાનનું વેદન નથી,–એમ બંનેનું સ્વરૂપ તદ્ન જુદું છે, તેથી ઓળખાણ તે અનેકાન્ત છે,
તે ભગવાન અરિહંતદેવનું શાસન છે.
* નિત્યપણું અને અનિત્યપણું–એ બંને ધર્મો પણ જ્ઞાનમાં એકસાથે વર્તે જ છે.
જ્ઞાનમાંથી અનિત્યતા કાઢી નાખવા માંગે, તો એકાંત નિત્ય જ્ઞાન પણ રહી શકે નહિ.
ટકવું અને પરિણમવું, એટલે નિત્યપણું તેમજ અનિત્યપણું–એવું અનેકાંતપણું તે જ્ઞાનનું
સ્વરૂપ જ છે.
* અનંતધર્મોથી ભરેલા આવા અનેકાન્તમય જ્ઞાનસ્વરૂપ આત્માને ઓળખતાં
ભગવાન આત્મા સ્વાનુભૂતિમાં અનંત નિર્મળ ભાવો સહિત પ્રસિદ્ધ થાય છે. આવી
આત્માપ્રસિદ્ધિ તે મહાવીર પ્રભુનો માર્ગ છે.
(–જય મહાવીર)
“–અમર આતમરામ હું”
નિજ આત્મને જાણ્યા વિના બહુ દુઃખને પામ્યો અરે,
સિદ્ધસુખને ઝટ પામવા નિજભાવના ભાવું હવે.
સંતો કરે છે ધ્યાન જેનું પરમ જ્ઞાયક ભાવ હું,
કદી મરણને પામું નહીં, છું અમર આતમરામ હું.