પોતાના લક્ષ્યથી અભેદ છે. જ્ઞાનલક્ષણથી જુદું બીજું કોઈ લક્ષ્ય નથી. સમજાવવા
માટે લક્ષણ–લક્ષ્યના ભેદ વચ્ચે આવી જાય છે પણ ભેદ રહે ત્યાંસુધી લક્ષ્યરૂપ
જ્ઞાનલક્ષણને પણ ખરેખર ઓળખતો નથી, તે તો કજાત એવા રાગાદિ ભાવોને
ચૈતન્યલક્ષણમાં ભેળવી દે છે, એટલે સાચા લક્ષ્ય–લક્ષણને તે જાણતો નથી. લક્ષણને
સાચું જાણે તો લક્ષ્ય પણ પ્રસિદ્ધ થઈને અનુભવમાં આવી જ જાય. લક્ષણથી તેનું
લક્ષ્ય છૂપું રહી શકે નહિ, જુદું રહી શકે નહિ. લક્ષણ પર્યાય પોતે અંતર્મુખ લક્ષ્યમાં
અભેદ થઈને આત્માને અનુભવે છે. તે અનુભૂતિમાં ‘આ લક્ષ્યને આ લક્ષણ’ એવા
ભેદનો કોઈ વિકલ્પ નથી; ત્યાં તો લક્ષ્ય–લક્ષણ બંને અભેદસ્વરૂપે એકાકાર
અનુભવાય છે. આવો અનુભવ તે સમ્યગ્દર્શન છે, તેમાં ભગવાન આત્મા પ્રસિદ્ધ
થયો છે.
અનુભવ હોય ને આત્માનો અનુભવ ન હોય એમ બને નહિ; નહિતર તો જ્ઞાન અને
આત્મા જુદા ઠરે! જ્ઞાન સાથે આખોય આત્મા અવિનાભૂત છે, જુદો નથી.
આહા, લક્ષણ તો એવું અપૂર્વ છે કે વ્યવહારના બધા રાગ–વિકલ્પોને છેદી–ભેદીને,
જ્ઞાનથી જુદા પાડીને, જ્ઞાન સાથે એકમેક એવા અનંતધર્મસ્વરૂપે પોતે પોતાને
અનુભવે છે. આવું અંતર્મુખ જ્ઞાન તે અનેકાન્ત છે, તે ભગવાન મહાવીરનો માર્ગ છે.
આવા