જ્ઞાન વ્યાપે છે,–એમ અનંતી શક્તિઓ નિર્મળપણે અસંખ્યપ્રદેશી દ્રવ્ય–ગુણ–પર્યાય
ત્રણેમાં વ્યાપે છે. આવો આખો આત્મા ધર્મીના અનુભવમાં, શ્રદ્ધામાં, જ્ઞાનમાં આવ્યો
છે. અને જ્યારે આવો આત્મા જ્ઞાનમાં આવ્યો ત્યારે જ મહાવીર પ્રભુને ઓળખીને
તેમને સાચા નમસ્કાર થયા. આ સિવાય જેમને આત્માના સ્વરૂપની ખબર નથી એવા
મિથ્યાત્વી જીવો, હે મહાવીર પ્રભો! આપને સાચા નમસ્કાર નહિ કરી શકે, તેઓ
આપને નહિ ઓળખી શકે.
આખા જગતમાં એનાથી સુંદર બીજું કાંઈ ભાસતું નથી. આવા સુંદર ચૈતન્યનિધાન
જેણે પોતામાં દેખ્યા તેને જડ નિધાનનું સ્વામીપણું રહે જ નહિ. એટલે તેની મમતા ઘટી
જ જાય. ચૈતન્ય પાસે જ્યાં રાગનુંય સ્વામીત્વ નથી રહેતું ત્યાં જડ શરીર–પૈસા વગેરેની
તો વાત જ શી?
પરિણમ્યું ત્યારે જીવને જ્ઞાનચેતના પ્રગટી. તે જ્ઞાનચેતના અનંત ગુણોનું વેદન સાથે
લઈને પ્રગટી છે.
–હતી તો ખરી, પણ તે પર્યાય મિથ્યાત્વસહિત અજ્ઞાનરૂપ હતી, રાગથી ભિન્ન
ઈંદ્રિયજ્ઞાનમાં આત્માની પ્રસિદ્ધિ નથી તેથી તે ઈંદ્રિયજ્ઞાનને આત્માનું લક્ષણ પણ
ખરેખર કહેતા નથી; ઈંદ્રિયજ્ઞાનવડે આત્માનું ગ્રહણ થતું નથી. અતીન્દ્રિય થઈને
આત્માને પકડનારું જ્ઞાન, આત્માના અનંતધર્મોસહિત પરિણમી રહ્યું છે.–આ રીતે
આત્માનું જ્ઞાન અનેકાન્તસ્વરૂપે વિલસી રહ્યું છે.