: દ્વિ ભાદ્ર : ૨૫૦૦ આત્મધર્મ : ૭ :
કાંઈ ધર્મપરિણતિ નથી, પણ તે રાગ વખતે સમ્યગ્દર્શન–જ્ઞાન–ચારિત્રરૂપ જેટલું
પરિણમન છે તેટલો ધર્મ છે; તે ધર્મનું ફળ અતીન્દ્રિયસુખ છે, તે ઉપાદેય છે; ને શુભરાગ
તો સ્વર્ગના ભવનું કારણ છે તેથી તે ઉપાદેય નથી.
આજના મંગળમાં ‘ધર્મપરિણત આત્મા’ ની વાત આવી છે.
આત્માનો જેવો શુદ્ધસ્વભાવ છે તેવો પર્યાયમાં પરિણમ્યો, તે જીવ ધર્મપરિણત
સ્વભાવવાળો વર્તે છે....તેના શુદ્ધોપયોગનું ફળ તો અનંત અપૂર્વ આહ્લાદરૂપ આત્મિક
આનંદ સહિત કેવળજ્ઞાનની પ્રાપ્તિ છે તેથી ઈષ્ટફળવાળો તે શુદ્ધોપયોગ પ્રશંસનીય છે,
ઉપાદેય છે; ને રાગપરિણતિ તો અનિષ્ટ છે, હેય છે.
જે શુભરાગ છે તે શુદ્ધોપયોગરૂપ ધર્મપરિણતિથી વિરૂદ્ધ છે; તે શુભરાગરૂપ
વિરોધી શક્તિ વગરનો જે શુદ્ધોપયોગધર્મ છે તે સાક્ષાત્ મોક્ષનું કારણ છે.
અને, ધર્મપરિણતિ સહિત હોવા છતાં તે જીવ જો શુભરાગ સહિત વર્તે તો,
મોક્ષને સાધવારૂપ સ્વકાર્યને તે કરી શકતો નથી પણ તે રાગથી તો દુઃખદાહ જેવો
સ્વર્ગનો ભવ થાય છે.–જો કે તે વખતે પણ તે જેટલી શુદ્ધપરિણતિરૂપ પરિણમ્યો છે
તેટલું મોક્ષસાધન અને તેટલી શાંતિ તો તેને વર્તે જ છે.
આત્મા ધ્યાતા–ધ્યાન–ધ્યેય ત્રણેની એકતારૂપ નિર્વિકલ્પદશારૂપે પરિણમ્યો તે તો
સાક્ષાત્ધર્મ છે, તેમાં શુભરાગનોય અભાવ છે. અહો, શુદ્ધોપયોગ જ ધર્મ છે, ને
શુભોપયોગ તે ધર્મ નથી.–જુઓ, આ વીતરાગીસંતોની વીતરાગરસઝરતી સ્પષ્ટ વાણી!
સંતો તો શુદ્ધોપયોગ–પરિણતિ વડે મોક્ષને સાધવાનું કામ અંતરમાં કરી રહ્યા છે; ત્યાં
વચ્ચે રાગ આવે તેને તો મોક્ષમાં વિઘ્નરૂપ સમજીને છોડવા માંગે છે.
અહો, આત્મા તો વીતરાગમૂર્તિ! તેની સ્વભાવપરિણતિ તે જ ધર્મ છે.
ધર્માત્માની ચૈતન્યપરિણતિ તો શાંત થઈને અંતરમાં ઠરે છે, તે બહાર ઊછાળા નથી
મારતી; ને શુભરાગપરિણતિ તો બહારમાં ઊછાળા મારે છે, તેમાં આકુળતા છે. રાગનું
કાર્ય તો બંધન છે, ને શુદ્ધપરિણતિનું કાર્ય તો મોક્ષ છે, બંનેનાં કાર્ય એકબીજાથી
વિરુદ્ધ છે.
મોક્ષનું કાર્ય કરવા માટે સમર્થ તો શુદ્ધોપયોગ છે; ને શુભરાગ તો મોક્ષનું
કાર્ય કરવા અસમર્થ છે. મોક્ષનાં કારણરૂપ જે સમ્યગ્દર્શન–જ્ઞાન–ચારિત્ર છે તે રાગ
વગરનાં છે.