ધર્મી કહે છે કે હું એક છું, હું શુદ્ધ છું. એકપણું–શુદ્ધપણું એવા ભેદો પણ કાંઈ અનુભવમાં
નથી રહેતા, પણ સમજાવવું કઈ રીતે? પર્યાયે અંતર્મુખ થઈને આત્માના એકત્વનો
અનુભવ કર્યો ત્યાં પર્યાયના ભેદો રહેતા નથી, કારકના ભેદો રહેતા નથી, શુદ્ધ ચૈતન્યની
અનુભૂતિમાત્ર એક સ્વભાવ જ રહે છે. ભેદ તે અશુદ્ધતા છે; શુદ્ધના અનુભવમાં ભેદ
રહેતા નથી. એક કહો, શુદ્ધ કહો, ધ્રુવ કહો–તે બધું અભેદ છે. મારી આત્મઅનુભૂતિમાં
આનંદનો નાથ ડોલે છે, જેના અનુભવમાં આનંદનાથ હૈયાત નથી તેની પરિણતિ
દુઃખાયેલી છે.–તે દુઃખી છે. ધર્મી કહે છે–અમારો આનંદનો નાથ અમારી અનુભૂતિમાં
જીવંત છે–હયાત છે, અમારે દુઃખ કેવું? આનંદનો નાથ સાક્ષાત્ બિરાજે છે ત્યાં
અનુભૂતિ પણ આનંદરૂપ વર્તે છે. અનુભૂતિમાં જે આનંદ થયો એવા અનંત આનંદનો
આખો પિંડ અમારો આત્મા છે. આવા આત્માને અનુભવમાં લીધો ત્યાં ક્રોધાદિ સર્વે
પરભાવો બહાર રહી ગયા, છૂટી ગયા, જુદા પડી ગયા. પરિણતિ તો અંદર ઊંડે ચૈતન્ય–
પાતાળમાં ઊતરી ગઈ, ત્યાં બહારના કોઈ વિકલ્પો તેનું સાધન નથી, તે તો બહાર રહી
જાય છે. પરિણતિએ અંતરમાં ઊતરીને ચૈતન્યભાવને અનુભવમાં લીધો એટલે આત્મા
અંતરાત્મા થયો, અહા, મારી અનુભૂતિ તો મહા આનંદમય છે, ને ક્રોધાદિ આસ્રવોનું
વેદન તો એકલું દુઃખરૂપ છે. ક્્યાં આ ચૈતન્ય–અનુભૂતિનો આનંદને ક્્યાં આસ્રવોની
આકુળતાનું દુઃખ!–એ બંનેને કાંઈ લાગતું–વળગતું નથી, બંનેને કર્તાકર્મપણું નથી. આમ
નક્કી કરીને આસ્રવોથી જુદો પડે છે ને પોતાના નિર્વિકલ્પ વિજ્ઞાનઘનસ્વરૂપમાં ઠરે છે,–
આ રીતે આત્મા આસ્રવોથી છૂટે છે. આનું નામ મોક્ષમાર્ગ છે, આનું નામ સંવર–ધર્મ છે.
સાથે લગનથી તને અનંત ગુણના કરિયાવર સહિત મોક્ષપરિણતિ પ્રાપ્ત થશે.
રહિત નિર્મમભાવરૂપે પરિણમે છે. ચૈતન્યની અનુભૂતિમાં સમસ્ત પરભાવોથી ભિન્નતા
થઈ, એટલું તેનું સ્વામીપણું ન રહ્યું–એ જ નિર્મમત્વ છે. ક્રોધાદિ પરિણમન કદાચિત હો,
પણ ધર્મીની ચેતના તેનાથી જુદી જ છે; ચેતના કર્તા ને ક્રોધ તેનું કાર્ય–એવું સ્વામીપણું
ધર્મીને અંશમાત્ર નથી. એક વિકલ્પમાત્રનો પણ હું કર્તા છું–એમ ચેતનામાં જે વિકલ્પનું