: ६: आत्मधर्म : मागशर : २५०१
वस्तुमां बे स्वभाव: एक द्रव्यस्वभाव; बीजो पर्यायस्वभाव. ए बंने
स्वभावने जाणतां आखी वस्तुनुं यथार्थ स्वरूप जणाय छे. एकला पर्यायस्वभावने ज
आखी वस्तु मानी ल्ये तो ते पर्यायमूढ छे, अने वस्तुना पर्यायस्वभावने जाणे ज
नहि, तो ते पण मूढ छे.
आत्मा शुद्धज्ञायक छे, तेना स्वभावमां राग–द्वेष नथी, एम ज्यारे कहेवामां आवे
छे त्यारे ते द्रव्यस्वभावनी अपेक्षाए कथन छे, ते वखते पर्यायस्वभाव गौण छे. ए
द्रव्यस्वभावने जोतां आत्मामां अशुद्धता छे ज नहि ने तेमांथी अशुद्धता आवती नथी.
–तो पर्यायमां अशुद्धता केम?
पर्यायस्वभावथी जोतां, पर्यायमां जे अशुद्धता छे ते आत्मानी ज छे, आत्मा ज
अशुद्धपर्यायपणे परिणम्यो छे.
जे भावमां प्रणमे दरव ते–काळ तन्मय ते कह्युं;
जीवद्रव्य तेथी धर्ममां प्रणमेल धर्म ज जाणवुं. (प्रवचनसार ८)
“सम्यग्द्रर्शनमेतदेव नियमात् आत्मा च तावानयं” (समयसार कळश: ६)
जे पर्यायमां विकार थयो ते पर्याय पोते ज तेवा स्वभाववाळी छे ते विकार
(१) नथी तो द्रव्यस्वभावमांथी आव्यो.
(२) पहेलांं ते पर्याय द्रव्यमांथी शुद्ध प्रगटी ने पछी अशुद्ध थई एम पण नथी.
(३) निमित्ते पण ते अशुद्धता करावी नथी, तेम ज
(४) जडमां पण ते अशुद्धता थई नथी.
ते अशुद्धता आत्मानी पर्यायमां थई छे अने तेनुं कारण पण ते पर्यायस्वभाव ज छे.
अशुद्धताने ‘पर्यायस्वभाव’ कह्यो तेथी भडकवुं नहि, केमके पर्यायस्वभाव एक
ज समयपूरतो होय छे, एटले के जे पर्यायमां विकार छे ते विकार ते पर्यायना समय
पूरतो ज छे, ते विकार कांई द्रव्यस्वभावने विकारी करी नांखतो नथी.
जो आम बे प्रकारना स्वभाव (द्रव्यस्वभाव अने पर्यायस्वभाव) ने
समजे तो, पर्यायमां विकार होवा छतां पण शुद्ध द्रव्यनी प्रतीत रह्या करे अने
शुद्ध द्रव्यनी प्रतीतना जोरे पर्यायस्वभाव पण निर्मळ–निर्मळ ज थतो जाय...