: ૨૬ : આત્મધર્મ : પોષ : ૨૫૦૧
કરોડો ઉપાયે સમ્યગ્જ્ઞાન પ્રગટ કરો
ભેદજ્ઞાન પ્રગટ કરવું તે જ સાચો નિર્વાણમહોત્સવ છે
(છહઢાળા–પ્રવચનમાંથી અંક ૩૭૩ થી ચાલુ)
મોક્ષને માટે વારંવાર ભેદજ્ઞાનની પ્રેરણા
કરતાં શાસ્ત્રકારો કહે છે કે અહો, આ ભેદજ્ઞાન
નિરંતર ભાવવા જેવું છે, કેમકે સિદ્ધિનું કારણ આ
ભેદજ્ઞાન જ છે. જે કોઈ જીવો મોક્ષ પામે છે તેઓ
ભેદજ્ઞાન વડે જ મોક્ષ પામે છે. મારો આત્મા તો
જ્ઞાનસ્વરૂપ છે, જ્ઞાનસ્વરૂપથી જુદો જે કોઈ
શુભાશુભ રાગ કે ધન–કુટુંબ વગેરે સંયોગ તે હું
નથી;–આવા ભેદજ્ઞાન વડે આત્માને અનુભવીને
જ બધાય જીવો સિદ્ધ થયા છે. અને આવા
ભેદજ્ઞાન વગર કોઈ જીવો સિદ્ધિ પામતા નથી;
આ રીતે ભેદજ્ઞાન તે જ મુક્તિનો ઉપાય છે.
भेदज्ञान संवर जिन पायो ते चेतन शिवरूप ग्रहायो।
भेदज्ञान जिनके घट नांही ते जड जीव बंधे जगमांही।।
–આવું ભેદજ્ઞાન છે તે આત્માથી અભિન્ન છે, ને તે મોક્ષનું કારણ છે, માટે
મુમુક્ષુઓએ ભેદજ્ઞાનની ભાવના નિરંતર કર્તવ્ય છે, આત્માના જ્ઞાન વગરના બહારના
જાણપણાને કાંઈ ભેદજ્ઞાન કહેતા નથી, તે તો અજ્ઞાન અથવા કુજ્ઞાન છે. અરે! પોતાના
આત્માને પરથી જુદો ન પાડે એને તે સાચું જ્ઞાન કોણ કહે? પરથી ભિન્ન પોતાના
આત્માનું જ્ઞાન તે જ સાચું ભેદજ્ઞાન છે. નિજસ્વરૂપમાં એકતા કરીને રાગાદિથી જુદું
પડ્યું તે જ સુજ્ઞાન છે. આવા ભેદજ્ઞાનવંત સુજ્ઞાની જીવ તે જ મુક્તિનો પંથી છે. જેને
આવું ભેદજ્ઞાન નથી, દેહમાં ને રાગમાં એકતા બુદ્ધિથી જેનું જ્ઞાન અજ્ઞાનરૂપ પરિણમી
રહ્યું છે–એવો જીવ શુભ–અશુભકર્મોને બાંધીને સંસારમાં જ રખડે છે. માટે કહે છે કે હે
ભાઈ! હે આત્મહિતના અભિલાષી! કરોડો ઉપાયે પણ તું આવું ભેદજ્ઞાન કર...તારા
હિતનું આ ઉત્તમ કામ સૌથી પહેલાંં કર.